Zwitsers stemmen nipt vóór digitale ID - weg naar surveillancestaat ligt open

In dit artikel:

Zwitserland heeft in een recent referendum met een flinterdunne meerderheid van 50,39% ingestemd met de invoering van een digitale identiteitskaart (e‑ID). Hoewel een meerderheid van de kantons tegen stemde, gaf de landelijke uitslag de federale overheid het mandaat om het systeem te introduceren. Tegenstanders voeren aan dat dit de deur opent naar een meeromvattend surveillanceregime en leiden aan twee hoofdpunten: technische kwetsbaarheid voor hacks en een ingrijpende afhankelijkheid van de staat.

Een e‑ID die als app op de smartphone werkt kan in theorie verbindingen leggen met overheidsdiensten, bankzaken, reizen, zorg en zelfs stemprocedures. Critici vrezen een glijdende schaal: wat nu “optioneel” is, kan later verplicht worden voor reizen of het regelen van basiszaken, zodat wie geen e‑ID wil uiteindelijk buiten spel komt te staan. Daarbij rijst de vraag wie controleert of toegang niet stelselmatig wordt uitgebreid en misbruikt om dissidenten of kritische burgers te isoleren.

De tegenstanders wijzen naar voorbeelden elders — China als voorbeeld van grootschalige digitale controle en het bevriezen van rekeningen van Canadese protesterende chauffeurs — om te illustreren hoe technologie macht consolideert en kan worden misbruikt. Opmerkelijk is dat Zwitsers in 2021 een vergelijkbaar voorstel nog weigerden; na hevige lobby is het nu opnieuw voorgelegd en ternauwernood aangenomen. Dat heeft geleid tot eisen voor een nieuw referendum vanwege de krappe uitslag.

De Zwitserse uitkomst kan navolging vinden: in het Verenigd Koninkrijk speelt al een debat, met Labour dat digitale ID’s wil inzetten tegen illegale migratie, en meer dan twee miljoen Britten hebben tegen zo’n systeem getekend. Ook in Nederland en Brussel circuleren geruchten over plannen. Voorstanders noemen efficiëntie en privacybescherming als garanties; tegenstanders wijzen op de risico’s van centralisatie en de mogelijke opmaat naar digitale valuta, digitaal stemmen en systemen voor sociaal krediet.