Zorgverleners gaan te lang door met bieden van nutteloze zorg aan stervenden
In dit artikel:
Zorgverleners merken dat stervende patiënten vaak meer baat hebben bij rust en comfort dan bij routinematige handelingen. Volgens Lijdi Hoogenboom, duo-voorzitter van de V&VN-afdeling palliatieve zorg, zijn veel controles en behandelingen in de laatste levensdagen zinloos en soms belastend: het meten van temperatuur of bloeddruk, intensieve wondverzorging en het regelmatig draaien van patiënten leveren vaak weinig op en kunnen ongemak veroorzaken. Bij benauwdheid werkt morfine doorgaans beter dan zuurstof, dat niet alleen onnodig kan zijn maar ook irritatie geeft en het leven onbedoeld kan verlengen.
De bevindingen staan in de recent gepubliceerde Beter Laten Lijst van V&VN, bedoeld als richtlijn voor verzorgenden en verpleegkundigen om zorg terug te brengen tot wat patiëntgericht en noodzakelijk is. De lijst sluit aan op bredere inspanningen in de zorg om behandelingen te verminderen die geen meerwaarde hebben — deels ingegeven door personeelstekort en de noodzaak tot efficiëntie, maar ook door wetenschappelijke inzichten over wat wel en niet helpt.
Onderzoek van het Radboudumc laat zien dat dit probleem breder speelt: in de laatste maanden van het leven blijven mensen soms medicijnen krijgen die niets meer bijdragen, terwijl essentiële symptoomgerichte medicatie ontbreekt. Getty Huisman-De Waal, onderzoeker bij Radboudumc IQ health, benadrukt dat het herkennen van de stervensfase niet altijd eenvoudig is. Daarnaast spelen wens van naasten en het streven naar een waardig afscheid een rol in het langer doorzetten van zorg. Hoogenboom onderstreept het belang van duidelijke uitleg aan familie en het afwegen van risico’s, bijvoorbeeld tussen het voorkomen van doorligwonden en het voorkomen van onnodige ongemakken. “Het belangrijkste is dat de patiënt zich zo comfortabel mogelijk voelt,” zegt zij.
Een ander punt van zinneloze praktijk is het overmatig gebruik van handschoenen: jaarlijks gaan er ongeveer een miljard doorheen, waarvan 40% onnodig of onjuist wordt gebruikt. Sinds de coronaperiode blijven sommige medewerkers handschoenen aantrekken in situaties waar handhygiëne voldoende zou zijn, of kiezen ze dure steriele handschoenen terwijl gewone handschoenen volstaan. Volgens onderzoekers kan het gebruik met circa 20% omlaag, wat jaarlijks zo’n 10 miljoen euro en een aanzienlijke CO2-uitstoot zou besparen.
Kortom: er is ruimte om zorg bij het levenseinde en dagelijkse routines doelgerichter te maken, zowel voor het welzijn van patiënten als voor efficiëntie en duurzaamheid in de zorg.