Zorgen over staatsschulden leiden tot nerveuze week op financiële markten
In dit artikel:
Economen, handelaren en politici houden deze week de financiële markten met spanning in de gaten nadat dinsdag op de obligatiemarkt een plotselinge beweging optrad: de rente op langlopende staatsschulden steeg snel in vrijwel alle westerse landen. Hoewel koersen woensdag iets terugveerden, blijft er veel nervositeit — en stijgt de prijs van goud, wat beleggers als veilige haven zien.
De zorgen hebben meerdere oorzaken. Enerzijds speelt de omvangrijke Amerikaanse staatsschuld en het handelsbeleid van president Donald Trump een rol: zijn invoerheffingen en aanvallen op de Federal Reserve wekken angst dat economische spanningen en hogere rente-uitgaven het systeem kunnen belasten. Dat leidde eerder dit jaar tot heftige marktreacties toen Trump voor het eerst tarieven aankondigde; aandelen daalden en de rente schoot omhoog, waardoor hij die maatregelen tijdelijk staakte. Na een hervatting van tarieven in de zomer bleef een soortgelijke schok uit en bereikten aandelen juist recordhoogtes — tot dinsdag.
Anderzijds is het structurele gedrag van grote institutionele kopers van langlopende schulden van belang. Nederlandse pensioenfondsen zijn wereldwijd belangrijke afnemers van dergelijke obligaties, maar door de aangekondigde hervormingen van het Nederlandse pensioenstelsel hebben zij besloten minder langlopende papieren te kopen. Volgens Sander Tordoir (Center for European Reform) draagt die verminderde vraag bij aan de stijging van de lange rente. Vooral landen met al hoge staatsschulden, zoals het Verenigd Koninkrijk en Frankrijk, voelen de druk sterker: voor hen wordt de hogere lange rente gezien als een teken dat hun schuldfinanciering kwetsbaarder is.
De plotselinge beweging wekt herinneringen aan eerdere financiële crises, waarbij jarenlange signalen uiteindelijk leidden tot een snelle ontsporing. Tegelijk wijzen analisten erop dat niet alle factoren duiden op een onvermijdelijke crisis: er blijft vraag naar tienjarige leningen, en overheden kunnen vaker voor kortere looptijden kiezen om financiering te spreiden. Toch waarschuwen deskundigen dat de combinatie van hoge staatsschulden, geopolitieke spanningen en beleidsonzekerheid de situatie fragiel maakt. Kortom: acute paniek is niet uitgesloten, maar een systemische ineenstorting is nog niet onvermijdelijk — de markten blijven echter gevoelig voor nieuwe schokken.