Zorgen om stijgend aantal geweldsincidenten onder ouderen: 'Schrijnende situaties'
In dit artikel:
In anderhalve week tijd vonden in Nederland twee ernstige geweldsincidenten plaats tussen oudere partners: in Geldrop werd een 83-jarige vrouw neergestoken; haar eveneens 83-jarige man is als verdachte opgepakt. Eerder werd in een kanaal bij Tynaarlo het lichaam van een 72-jarige vrouw uit Assen gevonden; het Openbaar Ministerie verdenkt haar 80-jarige partner van betrokkenheid. Deze gevallen passen in een zorgwekkende reeks: kortgeleden legde de rechtbank in Rotterdam een 86-jarige man uit Oud-Alblas een gevangenisstraf van een jaar op wegens een poging tot wurging van zijn vrouw, en vorig jaar werden meerdere ouderen veroordeeld voor het doden van hun partner.
Sivera Berben, lector acute intensieve zorg aan de Hogeschool van Arnhem en Nijmegen, karakteriseert zulke gebeurtenissen vaak als wanhoopsdaden: plegers raken ontspoord door overbelasting en gebrek aan tijdige ondersteuning. Er zijn geen exacte landelijke cijfers, maar Berben schat dat ongeveer één op de twintig thuiswonende ouderen met mishandeling te maken krijgt — veelal achter de voordeur en dus lastig te meten. Oorzaken zijn onder meer dat mensen langer thuis wonen, grotere kwetsbaarheid en een toegenomen druk op mantelzorgers (vaak juist de partner). Dementie speelt een belangrijke rol doordat gedragsveranderingen spanningen vergroten; voorbeelden lopen uiteen van extreme verwaarlozing tot schrijnende maatregelen om een dementerende partner binnen te houden.
Geriater Marieke Verhoeven (Canisius Wilhelmina Ziekenhuis, Nijmegen) signaleert dat patiënten die met mishandeling of verwaarlozing in het ziekenhuis komen vaak sterk vermagerd en ondervoed zijn — symptomen van een al langer bestaand probleem. Om misstanden eerder te detecteren en vervolgacties te organiseren, ontwikkelde het CWZ een werkwijze waarbij medewerkers bij elke oudere patiënt actief letten op signalen van verwaarlozing of misbruik. Vastgestelde zorgen worden in het dossier vastgelegd en leiden automatisch tot vervolgstappen, zoals verdere gesprekken, contact met de huisarts of verwijzing naar Veilig Thuis. Sinds invoering constateren zorgverleners een toename in gemelde en opgespoorde gevallen.
Door gebrek aan aandacht en kennis voelen professionals zich soms onzeker over interveniëren; daarom wordt er meer scholing gegeven en intensiever samengewerkt met andere instanties. De methode uit het CWZ wordt inmiddels in tien ziekenhuizen toegepast. Volgens betrokkenen is het aanpakken van ouderenmishandeling een maatschappelijke verantwoordelijkheid die vraagt om vroegtijdige signalering, betere ondersteuning van mantelzorgers en duidelijke samenwerkingsafspraken tussen zorg en sociale diensten.