Zoemende rustakkers van Rivierenland zorgen voor meer biodiversiteit
In dit artikel:
1 september 2025 — Collectief Rivierenland voert met acht landbouwers een pilot uit met het Biodivers Akker Mozaïek (BAM): akkers die afwisselende stroken eiwitrijke gewassen en meerjarige kruiden bevatten. Een goed voorbeeld staat bij het Gelderse dorp Well in de Bommelerwaard, langs de Maas: op het zes hectare grote perceel van een oud-melkveehouder wisselen tarwe, luzerne, gerst en brede kruidenstroken elkaar af. Het resultaat is een duidelijk toegenomen insectenleven (bijen, hommels, vlinders zoals de koninginnenpage) en vogels (zoals scholeksters, gele kwikstaart, torenvalken en de patrijs).
BAM is ontworpen als rustakker binnen de gewasrotatie: na teelten als aardappelen of bieten krijgt een perceel meerdere jaren rust met een combinatie van rustgewassen (zoals luzerne) en kruidenstroken, waarna het na ongeveer drie jaar weer in productie kan. Het concept is ontwikkeld door ecoloog Ben Koks, met medewerking van Anthonie Stip (De Vlinderstichting) en landbouwdeskundige Sander Bernaerts en bouwt voort op eerdere vogelakker-projecten. Typisch is een kruidenmengsel van circa twintig soorten, bedoeld om uiteenlopende bestuivers aan te trekken en vogels voedsel en nestmateriaal te bieden; luzerne en gemaaide stoppels verschaffen overwinteringsbeschutting.
Monitoring door De Vlinderstichting, onder leiding van Antonie Stip, liet sterke resultaten zien: op sommige BAM-akkers werden meer dan honderd bloembezoekers per 500 m² per telling geteld, en het gemiddelde over elf locaties lag rond vijftig. Dat is aanzienlijk hoger dan bij diverse graslandtypen onderzocht in 2022, die veel minder bestuivers en minder soorten telden. Ook soortenrijkdom per telling is hoog, circa twintig soorten.
In Rivierenland nemen zowel akkerbouwers als een melkveehouder en een geitenhouder deel; in totaal liggen er zo’n 50 hectare BAM-akkers. De lokale invulling is flexibel: bij percelen van minimaal 4 hectare kan de verhouding variëren — in sommige opstellingen is 30% kruidenrijk grasland en 70% luzerne voorgeschreven, elders is 10% kruidenstroken gecombineerd met verschillende eiwitgewassen, waarbij ongeveer 40% uit luzerne bestaat. Gewassen die naast luzerne mogelijk zijn: graan, veldbonen, lupine, haver, koolzaad, erwten, kapucijners, zonnebloem en quinoa. Bemesting, insecticiden en fungiciden zijn uitgesloten; onkruidbestrijding is onder voorwaarden toegestaan. Boeren ontvangen een vergoeding voor deelname, maar motief is veelal ecologische betrokkenheid en deelname aan de eiwittransitie.
BoerenNatuur en collectieven waarderen het meerjarige karakter van de kruidenstroken en de ecologisch verantwoorde samenstelling (geen exoten of nectar-onvriendelijke cultivars). Zij onderzoeken samen of het BAM-pakket kan worden opgenomen als beheerpakket in het ANLb; vanwege de positieve monitoringresultaten staat voor 2027 een voordracht gepland om het pakket officieel goed te keuren. BAM wordt daarmee gepresenteerd als een bouwsteen voor natuurinclusieve landbouw met voordelen voor biodiversiteit, bodemgezondheid en agrarische eiwitvoorziening.