Zo lukt het dubieuze Brusselse politici om uit de cel te blijven
In dit artikel:
Een reeks spraakmakende zaken legt de kwetsbaarheid van het immuniteitssysteem in het Europees Parlement bloot. Centraal staan voormalige Poolse oliemagnaat Daniel Obajtek, de Italiaanse activist en kersverse Europarlementariër Ilaria Salis, en de Hongaarse oppositieleider Péter Magyar. Allen zien hun strafrechtelijke toekomst mede bepalen door hoe het Parlement beslist over het opheffen van parlementaire onschendbaarheid.
Obajtek, ooit directeur van staatsoliemaatschappij Orlen en jarenlang onderwerp van onderzoeken naar corruptie, klom binnen de Poolse conservatieve partij PiS telkens hogerop wanneer lokale aanklagers hem dreigden te arresteren. In juni vorig jaar vergaarde hij een zetel in het Europees Parlement, wat hem immuniteit gaf. Poolse autoriteiten vroegen meer dan negen maanden geleden officieel om die immuniteit op te heffen; de juridische commissie van het Parlement gaf onlangs aan akkoord te gaan en vandaag vindt de plenaire stemming plaats. De verwachting is dat Obajtek weinig kans maakt op behoud van bescherming.
Het geval-Salis toont de politieke dynamiek andersom: zij werd in februari 2023 in Boedapest gearresteerd tijdens een protest tegen extreemrechts en beschuldigd van geweldpleging. Een jaar later verscheen ze geboeid voor de Hongaarse rechter; in aanloop naar de Europese verkiezingen werd ze op de kieslijst gezet en kreeg ze door haar verkiezing als Europarlementariër onmiddellijke vrijlating. Hongarije wil echter doorprocederen en verzoekt om haar immuniteit te laten opheffen. De juridische commissie was verdeeld: 13 waren tegen en 12 voor opheffing, waardoor de zaak in het plenum onvoorspelbaar is. Budapest beschuldigt het Parlement ervan politiek te manoeuvreren en activisten als instrument te gebruiken in een machtsstrijd.
Magyar, rivaal van premier Orbán, wordt door Hongaarse autoriteiten beschuldigd van het afpakken en weggooien van een telefoon en van smaad; tegen hem zijn meerdere immuniteitsverzoeken ingediend. Voor zijn zaak sprak de commissie zich juist uit tegen opheffing, een uitzondering op de meeste beslissingen.
Cijfermatig toont Follow the Money dat immuniteitsverzoeken geen zeldzaamheid zijn: sinds de Europese verkiezingen van 2014 werden 127 verzoeken ingediend. Gemiddeld duurt het meer dan vijf maanden voordat het Parlement zo’n verzoek behandelt; in sommige gevallen liep dat op tot ruim een jaar. Piekmomenten trokken verband met corruptieonderzoeken als Qatargate en Huaweigate; dit jaar werd met 16 verzoeken al een record gevestigd. De meeste verzoeken komen uit Griekenland, Polen en Frankrijk, en slechts vijftien keer werd een verzoek afgewezen.
Deskundigen benadrukken dat het beschermingsmechanisme wezenlijk is: het moet volksvertegenwoordigers beschermen tegen politiek gemotiveerde vervolging. Tegelijk wijzen zij op het risico van misbruik: immuniteit kan worden aangewend om strafvervolging op te schorten. De procedure is ontworpen om objectief te werken — nationale autoriteiten leveren dossiermateriaal aan en een parlementaire juridische commissie geeft een advies dat daarna in het plenum wordt bekrachtigd — maar recente stemmen laten een toenemende politieke scheidslijn zien. De rechts-rechtsverschuiving binnen de machtige EVP en de opkomst van radicaal-rechtse fracties maken verenigde beslissingen lastiger en kunnen leiden tot stemmingen die op politieke lijnen, in plaats van strikt juridische criteria, neigen.
Sommige Europarlementariërs pleiten voor hervorming: wanneer de rechtsstaat in een lidstaat onder druk staat, zouden verzoeken uit die landen anders moeten worden beoordeeld dan verzoeken uit landen met robuuste rechtssystemen. Voor Salis kan de strijd mogelijk naar het Europese Hof van Justitie gaan; voor Obajtek lijkt het besluit in het nadeel van de aangeklaagde vrijwel zeker. Al met al functioneert immuniteit nog steeds als noodzakelijk instrument, maar het draagt steeds vaker bij aan polarisatie binnen Brussel en biedt tegelijk kansen voor politici om justitie te ontwijken.