Zo houden pensioenfondsen hun eigen prestaties ondoorzichtig
In dit artikel:
Voor veel Nederlanders is het onduidelijk hoe goed hun pensioenfonds daadwerkelijk belegt, omdat fondsen hun eigen benchmarks mogen samenstellen en die aanpassen zodra het beleggingsbeleid verandert. Een benchmark is normaal gesproken een referentieportefeuille waarmee rendementen worden vergeleken; pensioenfondsen bouwen deze maatstaf echter vaak op basis van hun eigen keuzes en overtuigingen. Zoals voormalig Shell-beleggingsdirecteur Sijb Bartlema het samenvat: “Ze stoppen er een hoop van hun eigen geloof in.”
Door dit maatwerk kunnen fondsen zichzelf moeilijk negatief laten opvallen: verandert het beleid — bijvoorbeeld het (gedeeltelijk) afdekken van renterisico — dan verandert ook de benchmark, waardoor resultaten tegen een intern aangepaste meetlat worden afgezet. Dat bemoeilijkt voor deelnemers het inzicht in hoeveel bepaalde beslissingen daadwerkelijk bijdragen aan rendement of verlies. Ook leidt het ertoe dat sectorbeslissingen (zoals wel of niet in oliebedrijven investeren) niet transparent terugkomen in vergelijkingen met externe referenties.
Critici, onder wie Anton Kramer van OverRendement, pleiten voor benchmarks die laten zien wat fondsen realiseren ten opzichte van hun eigen doelstellingen: hoeveel extra rendement is geboekt met risicovollere beleggingen en welke ambitie lag daaraan ten grondslag? Dergelijke vergelijkingen rapporteren weinig fondsen. Bartlema stelt ook voor om rendementen standaard te vergelijken met eenvoudige, universele portefeuilles (bijv. 60% wereldwijd gespreide aandelen, 40% obligaties via ETF’s) om beter zicht te krijgen op het “werkelijke” meer- of minderresultaat.
Toezicht ontbreekt: De Nederlandsche Bank heeft geen wettelijke richtlijnen voor benchmarks en grijpt alleen in bij duidelijke afwijkingen ten opzichte van andere fondsen. Werkgevers verlaten zelden fondsen bij langdurige underperformance. De conclusie voor deelnemers is dus dat ze vooral op vertrouwen zijn aangewezen; fondsen bepalen hun eigen meetlat en daarmee deels hun eigen beoordeling.