Wordt Rob Jetten de nieuwe premier? RUG-wetenschapper: 'Openlijk homoseksuele leider kan ongemak én hoop oproepen'
In dit artikel:
Al voordat duidelijk is of Rob Jetten premier wordt, richt het publieke debat zich niet alleen op zijn beleidsplannen maar ook op zijn privéleven: zijn openlijke homoseksualiteit leidt nog geregeld tot spot en ongemak. Dat bleek deze week weer bij het praatprogramma Vandaag Inside, waar grove grappen en homofobe termen werden gebruikt. Ook online en door opiniemakers zoals Eva Vlaardingerbroek wordt Jetten soms belachelijk gemaakt of weggezet als symbool van een progressieve elite. Jetten (38), leider van D66 en verloofd met de Argentijnse hockeyer Nicolás Keenan, krijgt zulke reacties al jaren te verduren.
Historicus en politicoloog Stefan Couperus (Rijksuniversiteit Groningen) noemt de situatie een dubbelheid: juridisch en cultureel loopt Nederland voorop in homo-emancipatie sinds de eerste homohuwelijkheden, maar in de praktijk bestaan er nog sterke religieuze en conservatieve tegenkrachten. Daarnaast ziet hij een culturele terugslag en heropleving van traditionele mannelijkheidsbeelden — zowel in online netwerken van jonge mannen als bij oudere, nationalistische groepen — die weerstand tegen zichtbare homoseksualiteit kan versterken.
Tegelijkertijd speelt Jetten een normaliserende rol: hij maakt zijn seksuele geaardheid niet tot politiek instrument en behandelt het als vanzelfsprekend onderdeel van zijn identiteit. Dat verschilt volgens Couperus van figuren als Pim Fortuyn, die zijn homoseksualiteit nadrukkelijk in politieke strijd inzette. Een recent voorbeeld van Jettens stijl was zijn beheerste reactie op opmerkingen van CDA-lijsttrekker Bontenbal over religieuze scholen en discriminatie; Jetten koos ervoor de discussie zakelijk te houden in plaats van het persoonlijk te maken.
Openlijk homoseksuele regeringsleiders zijn wereldwijd zeldzaam — voorbeelden zijn Leo Varadkar (Ierland), Xavier Bettel (Luxemburg) en Ana Brnabić (Servië). In veel landen, waaronder Saudi-Arabië, Qatar, Oeganda en Nigeria, is homoseksualiteit zelfs strafbaar, wat diplomatieke uitdagingen kan opleveren. Couperus wijst er echter op dat Jettens zichtbaarheid ook als soft power kan werken: zonder het te benadrukken kan zijn positie een symbool worden voor Nederlandse waarden als vrijheid en gelijkheid en in sommige contexten hoop en bewustwording stimuleren.