Wie kent nog W.L.M.E. van Leeuwen?
In dit artikel:
In een straatboekenkast vond de auteur een 1961-uitgave uit de Phoenix Pocket: Nieuwe romanciers van W.L.M.E. van Leeuwen, waarin 25 schrijvers worden besproken — onder wie Anna Blaman, Hella Haasse, W.F. Hermans, Harry Mulisch, Louis Paul Boon, Gerrit Kouwenaar en Hubert Lampo. Dat vondst leidt tot vragen over welke namen nog bekend zijn en wie vandaag nog Van Leeuwen kent.
Van Leeuwen was in zijn tijd een opvallende criticus en bloemlezer (iemand die bloemlezingen samenstelde). Hij kreeg destijds de Prijs der Kritiek en verdedigde de opvatting dat literaire kritiek een boek ten prooi kan zijn of het juist kan helpen voortleven, door het te karakteriseren, te situeren en te waarderen — tegelijk erkende hij de beperkingen van zo’n definitie en stelde hij dat elke lezer uiteindelijk zijn eigen criticus kiest. Zijn stijl wordt soms als burgerlijk en eikenhouten omschreven, maar zijn essays boeien door zijn oprechte liefde voor de Nederlandse literatuur.
Bijzonderveel lof had Van Leeuwen voor Anna Blamans onvoltooide roman De verliezers; hij vond de scènes tussen de twee vriendinnen aangrijpend en trefzeker weergegeven. De auteur van het artikel herkent die waardering als persoonlijk ook van belang, en noemt Blamans roman zijn favoriet van haar.
Biografisch komt Van Leeuwen naar voren als excentriek: geboren in 1895, leraar Nederlands, bohemien-achtig van levensstijl (hij reed in een Buick) en een vruchtbaar netwerker binnen literaire kringen. Dichter Bert Schierbeek, een oud-leerling, roemde hem als iemand die cultuur centraal stelde en werelden opende voor geïnteresseerde leerlingen — al was Van Leeuwen minder positief over Schierbeeks eigen werk en vergat hij soms persoonlijke banden te benoemen. Ook circuleert er een anekdote dat hij jarenlang een relatie had met een leerlinge, een gebeurtenis die samenhing met het mislopen van een rectoraat. Collegaschrijvers reageerden wisselend op zijn enthousiasme en manier van organiseren.
Van Leeuwen stierf in 1974. De vondst van zijn bundel nodigt uit tot reflectie op de veranderlijkheid van literaire reputatie: wat in 1961 als nieuw en veelbelovend gold, leeft deels voort, deels niet meer — en het werk van critici zelf wordt ook onderhevig aan vergetelheid.