Wie is wie in de podcast Zeg Paus, waar is m'n kunst?
In dit artikel:
Armgard Eperjesy (geboren von Arnim) kwam uit Bonn, dochter van Maximiliane von Arnim en graaf Eduard von Oriola en kleindochter van de romantische dichters Achim en Bettina von Arnim. Zelf was ze artistiek: ze tekende, schilderde en dichtte, en als jonge vrouw bewoog ze zich in de hofkringen van Pruisen. In 1881 trouwde ze met Albert ‘Béla’ Eperjesy de Szászváros et Toti; het paar kreeg twee kinderen, Árpád en Ilona. Armgard probeerde de laatste twintig jaar van haar leven vergeefs genoegdoening te krijgen voor het verlies van de familiekunstcollectie en stierf onthutst en berooid in Boedapest. In de podcast Zeg Paus, waar is mijn kunst? wordt haar stem door Olga Zuiderhoek ingesproken.
Béla (geboren 1848 in Hermannstadt/Sibiu, Transsylvanië) stamde uit oude adel en volgde een opleiding aan de Imperial‑Royal Oriental Academy. Daardoor beheerste hij Arabisch, Ottomaans Turks en Perzisch en diende hij als diplomaat voor Oostenrijk‑Hongarije in onder meer Istanbul en Teheran. Tijdens zijn omzwervingen verzamelde hij kunst die hij tentoonstelde in slot Wehrburg; in 1909 werd hij in de adelstand verheven. Hij overleed onverwacht in 1916 in Berlijn. In de podcast spreekt Pierre Bokma zijn rol.
Hun zoon Árpád werd in Rome geboren en studeerde politieke wetenschappen (1905) in Pozsony (het huidige Bratislava), met het oog op een diplomatieke loopbaan die hij enkele jaren later bij het Weense ministerie van Buitenlandse Zaken begon. Hij scheidde in 1929; bleef in Boedapest, terwijl zijn dochters naar West‑Europa gingen. In 1951 werd Árpád door het communistische regime gedeporteerd naar een goelag in de Hongaarse poesta en verloor hij huis en bezit; uiteindelijk stierf hij in 1972 in Nederland.
Ilona leed aan schizofrenie. Armgard reisde vaak om haar in kuuroorden en instellingen te verzorgen; Ilona verbleef onder meer in Bethel‑Bielefeld. Net voordat het naziregime met Aktion T4 begon, haalde Armgard haar dochter terug naar een inrichting in Boedapest, waar Ilona in december 1944 overleed.
Elfi, een van Árpáds dochters en Olga’s grootmoeder, groeide op in Boedapest bij het Vissersbastion, trouwde met een Nederlander en vestigde zich in Den Haag. Ze bewaarde veel familie‑documenten en vertelde erover aan kleindochter Olga; na Elfi’s overlijden in 2011 erfde Olga die papieren en startte daarmee een onderzoek naar haar overgrootvader en vooral naar het lot van de kunstcollectie.
Olga (geboren in Den Haag) is schrijver en docent Creative Writing en Storytelling aan HKU en de Querido‑Academie. In 2015 publiceerde ze Een schitterend isolement over Árpád Eperjesy. In 2022 begon ze in samenwerking met radio‑maker Stef Visjager de podcast Zeg Paus, waar is m’n kunst?, een dieper onderzoek naar de verdwenen collectie en de familiegeschiedenis. Olga woont in IJsselstein, is getrouwd en heeft drie dochters.
Kern van het verhaal is de ontwrichtende familiegeschiedenis: diplomatieke reizen en culturele verzamelpassies, mentale ziekte en verzuchtingen om zorg, oorlog en vervolging, onterving en uittocht, en een door generaties voortgezette zoektocht naar wat er met een belangrijke kunstcollectie is gebeurd.