Wie is Ali Khamenei, de 86-jarige ayatollah die Iran leidt?
In dit artikel:
Ali Hosseini Khamenei is sinds 1989 de opperste geestelijk leider van Iran en een van de machtigste figuren in het land, ondanks zijn zeldzame publieke optredens en zijn hoge leeftijd van 86 jaar. Zijn positie overstijgt die van de Iraanse president, mede omdat hij als groot-ayatollah en opperbevelhebber van zowel de Revolutionaire Garde als de reguliere strijdkrachten fungeert. Iran kent verschillende machtsblokken, waaronder de Revolutionaire Garde, de president en zijn regering, het parlement en de rechtspraak, die Khamenei allemaal in balans probeert te houden om geen enkele groep te dominant te laten worden.
Khamenei's macht vloeit voort uit zijn nauwe betrokkenheid bij de Iraanse Revolutie van eind jaren ’70, die het land transformeerde van een relatief westers georiënteerd land naar een streng islamitisch regime. Na de dood van ayatollah Khomeini in 1989 werd Khamenei, ondanks zijn lagere religieuze rang, gepromoveerd tot groot-ayatollah via grondwetswijziging en benoemd tot opvolger, waarmee zijn autoriteit werd geconsolideerd.
Hoewel Khamenei vaak wordt gezien als een religieuze hardliner, is zijn stijl volgens kenners genuanceerder: hij manoeuvreert tussen radicale en gematigde krachten binnen het politieke systeem. De president, die door het volk wordt gekozen maar door een speciale commissie moet worden goedgekeurd, is voornamelijk verantwoordelijk voor het dagelijks bestuur en moet zich houden aan de door de geestelijke leiding bepaalde koers.
In recente jaren kwam Khamenei onder druk te staan door grote protesten, bijvoorbeeld na de dood van Mahsa Amini in 2022, wat illustreert dat zijn gezag niet onomstreden is binnen Iran. De geestelijke leiding zelf is als instituut niet populair onder veel Iraniërs, die een ander soort bestuur wensen maar ook ongerust zijn over een nog conservatievere opvolger. De opvolging ligt in handen van een speciale raad; een opvallende kandidaat is Khamenei’s zoon Mojtaba, die al een netwerk binnen de machtsstructuren heeft opgebouwd. Gezien Khamenei’s leeftijd en de geopolitieke spanningen rondom Iran, blijft zijn positie zowel intern als internationaal van groot belang.