Wie gezond wil eten kiest wat vaker voor peulvruchten, in plaats van een gehaktbal

In dit artikel:

De Gezondheidsraad roept op om te schuiven naar een grotendeels plantaardig eetpatroon: meer peulvruchten en ongezouten noten, minder rood vlees en iets gematigder zuivelconsumptie. Op 4 december 2025 publiceerde de raad het deel van de nieuwe Richtlijn goede voeding over eiwitbronnen en voedingspatronen; deze vormt de basis voor de opvolger van de Schijf van Vijf die volgend jaar wordt verwacht.

Kernaanbevelingen en huidige situatie
- Peulvruchten (bonen, linzen, kikkererwten): de raad adviseert 250 gram per week. Momenteel eten Nederlanders gemiddeld peulvruchten ongeveer eens per twee weken; mensen met mediterrane eetgewoonten scoren hoger.
- Noten: dagelijks één tot twee handjes (15–30 g), pinda’s worden voor gemak onder noten gerekend. Gemiddeld ligt de Nederlandse inname rond 15 g per dag, maar de helft van de bevolking eet weinig tot geen noten en consumptie is vaak geconcentreerd op enkele dagen.
- Vlees: de Gezondheidsraad adviseert maximaal 200 g rood vlees per week en zo min mogelijk bewerkt vlees — fors minder dan de huidige consumptie (gemiddeld ~92 g vlees per dag in Nederland). Dit is minder streng dan het internationale Planetary Health (Eat Lancet)-advies dat circa 105 g rood vlees per week noemt.
- Zuivel: de raad blijft ruimte geven voor dagelijks “enkele porties” zuivel, iets royaler dan de 250 g/dag uit het internationale advies; Europese gemiddelden en culturele verschillen spelen hierbij een rol.
- Vis: maximaal 100 g duurzame vis per week, bij voorkeur vette vis voor omega‑3. Minder dan de helft van volwassenen eet ten minste wekelijks vis.
- Eieren en vleesvervangers: twee à drie eieren per week passen in een gezond patroon; vleesvervangers kunnen, maar veel bewerkte varianten bevatten veel zout.

Waarom deze verschuiving?
De richtlijn combineert expliciet gezondheid en duurzaamheid: een meer plantaardig dieet verlaagt het risico op chronische ziekten (hart- en vaatziekten, kanker, diabetes, obesitas, dementie) en draagt bij aan het behoud van het voedselsysteem. Voor het eerst is ook voedselveiligheid (blootstelling aan gifstoffen) meegenomen. Internationaal sluit dit aan bij de geactualiseerde Planetary Health-aanbevelingen (oktober 2025), maar de Nederlandse aanpak is op sommige punten minder strikt vanwege culturele en voedingskundige overwegingen.

Aandachtspunten en kwetsbaarheden
- Eiwitkwaliteit: plantaardige eiwitten (behalve soja) hebben vaak minder of ongelijke verhoudingen van essentiële aminozuren en zijn minder goed verteerbaar, waardoor hogere hoeveelheden nodig kunnen zijn. De raad adviseerde in 2023 dat veganisten ongeveer 1,3 keer meer eiwit nodig hebben dan alleseters; ook kwetsbare groepen zoals ouderen verdienen extra aandacht.
- Mogelijke tekorten: experts waarschuwen voor tekorten aan ijzer, vitamine B12 en calcium bij sterk verminderd dierlijk gebruik; monitoring wordt aanbevolen.
- Bewerkte vleesvervangers en hypeproducten: de eiwittransitie stagneerde deels door de populariteit van sterk bewerkte, vaak zuivelgebaseerde of zoute “high-protein” producten; de raad is terughoudend ten opzichte van bewerkte vleesvervangers.

Praktische kant en beleidsperspectief
De raad benadrukt dat verandering stapsgewijs kan: keuzes van rood naar wit vlees, of van vlees naar ei en vervolgens naar peulvruchten, zijn relevante tussentappen. De nieuwe richtlijn moet volgend jaar leiden tot een vernieuwde Schijf van Vijf en zal kookboeken, receptenwebsites en de voedselmarkt waarschijnlijk verder in beweging brengen. Volgens het rapport zouden wereldwijd vele vroegtijdige sterfgevallen voorkomen kunnen worden als meer mensen dit soort voedingspatronen aannemen — illustratief voor zowel gezondheids- als beleidsopgaven. Voor wie plantaardig wil eten blijven aandacht voor combinatie van eiwitbronnen en, waar nodig, supplementen of verrijkte producten (bijvoorbeeld B12) belangrijke praktische tips.