Wie betaalt straks de AI-crash? Onze pensioenfondsen
In dit artikel:
De huidige euforie rond kunstmatige intelligentie vergelijkt de schrijver met vroegere financiële manieën — van tulpenhandel in de 17e eeuw tot de beurskrach van 1929, de internetzeepbel van 1999 en de bankencrisis van 2008 — en waarschuwt dat er een reële kans is dat de AI-zeepbel weer uiteenklapt. Spanningen worden duidelijk aan concrete voorbeelden: chipfabrikant Nvidia kreeg recent een marktwaarde van vijf biljoen dollar, terwijl het aandeel van techmiljonairs en -miljardairs groeit (een recent goedgekeurd bonuspakket bij Tesla zou Elon Musk nog rijker maken). OpenAI-topman Sam Altman kondigt plannen aan voor ongeveer 1.400 miljard dollar aan datacenters, terwijl zijn bedrijf nog verlies draait.
Tegelijk lijkt de aandelenmarkt steeds verder los te staan van de reële economie: huizenprijzen stijgen snel, lonen blijven achter en schulden nemen toe. Voor veel mensen voelt speculeren via crypto, beleggingsapps of AI-aandelen als de enige manier om vooruitgang te ervaren, ook al is vaak onduidelijk waarin precies wordt belegd. De auteur waarschuwt dat zolang de koersen stijgen het goed voelt, maar zodra de bubbel barst de rekening grotendeels door consumenten en pensioendeelnemers zal worden betaald.
Het grootste risico doet zich voor omdat Nederlandse pensioenfondsen en banken zwaar in Silicon Valley zitten. Pensioenfonds Zorg en Welzijn (PFZW) heeft bijvoorbeeld ongeveer twee miljard euro in Nvidia en twee miljard in Microsoft; zeven van hun tien grootste posities zijn in de regio rond Silicon Valley gevestigd. Dat betekent dat een ineenstorting niet alleen technologische bedrijven treft, maar ook de pensioenen van zorgpersoneel en anderen. De auteur stelt dat fondsen nu een keuze hebben: blind blijven inzetten op de grote techbeloftes van figuren als Altman, Zuckerberg en Musk, of zich terugtrekken uit een mogelijk opgeblazen markt. Als positief voorbeeld wordt genoemd dat pensioenfonds ABP eerder dit jaar grote posities in onder meer Tesla en Alphabet verkocht; als tegenvoorbeeld noemt men het Noorse staatsfonds dat ethische regels verschoof om in Silicon Valley te blijven investeren.
Internationale stemmen zoals Michael Burry (die de kredietcrisis voorspelde), Warren Buffett (die groot deel van zijn vermogen als contant aanhoudt) en zelfs het World Economic Forum waarschuwen voor een AI-bubbel. De schrijver dringt erop aan dat er haast geboden is bij beslissingen over waar collectief spaargeld en pensioenen in worden gestopt.
Als slotopmerking wijst het stuk op gemiste mogelijkheden: veel kapitaal gaat naar speculative techprojecten en fossiele belangen terwijl urgente maatschappelijke opgaven — klimaat, betaalbare woningen en bestaanszekerheid — juist investeringen nodig hebben die blijvende reële waarde opleveren. De oproep is duidelijk: kies voor prudentie en heroriënteer middelen naar nuttige, tastbare investeringen voordat de bubbel eventueel barst.