Wetenschap verklaart oud spookverhaal: dwaallichtjes ontstaan door microbliksem
In dit artikel:
Wetenschappers lijken eindelijk een plausibele verklaring te hebben voor het eeuwenoude fenomeen van het dwaallicht: microscopische elektrische ontladingen tussen opgeloste methaanbelletjes in moeraswater. Lange tijd was bekend dat vluchtige blauwe vlammetjes boven veenplassen samenvielen met uitstoot van methaangas, maar wat het gas ontsteekt bleef onduidelijk; in een koel moeras ontbreekt immers de voor de hand liggende vonk.
Een recente studie, gepubliceerd in PNAS, laat zien dat opstijgende methaanbelletjes ongelooflijk klein zijn — duizenden keren dunner dan een mensenhaar — en geladen raken aan het grensvlak tussen water en gas. Wanneer twee belletjes met tegengestelde ladingen elkaar raken, kan het elektrische veld tussen hen zo sterk worden dat het gas doorslaat en een minibusvonkje ontstaat: een micro‑bliksem die voldoende energie levert om een kortopvlamming van het methaan te veroorzaken. Het team reproduceerde het proces in het lab, liet fijne methaanbelletjes opstijgen in water en filmde de botsingen met hogesnelheidscamera’s. Slechts een fractie van de botsingen leidde tot een flits, juist omdat aan zeer specifieke voorwaarden — grootte van belletjes, lading en gasconcentratie — moet zijn voldaan.
Chemicus Boris Jansen (Universiteit van Amsterdam), die niet bij het onderzoek betrokken was, noemt de resultaten overtuigend. Naast beeldregistratie maten de onderzoekers de spanning tussen belletjes en vonden verbrandingsbijproducten zoals formaldehyde, wat erop wijst dat het inderdaad om elektrische ontladingen ging en niet om een andere chemische reactie. Tegelijk waarschuwt Jansen dat labbevindingen niet automatisch hetzelfde bewijzen in onvoorspelbare moerasomstandigheden; ter plaatse moet het nog worden aangetoond.
De verklaring verklaart ook waarom dwaallicht zo zeldzaam blijft: de precieze combinatie van vele kleine belletjes, voldoende methaan en geladen grensvlakken komt niet vaak voor. In de open lucht is te weinig methaan aanwezig, en in biogasinstallaties of mestkelders ontstaan doorgaans grotere bellen die geen sterke velden opbouwen. Bovendien draagt het verlies van moerasland en lichtvervuiling bij aan de afname van waarnemingen.
De studie sluit aan bij eerder werk van hetzelfde team over elektrische ladingen op waterdruppels en illustreert hoe microscopische elektrische verschijnselen onverwachte, zichtbare effecten in de natuur kunnen veroorzaken. Methaan blijft daarnaast relevant als krachtig broeikasgas, dus inzicht in zijn gedrag in natte ecosystemen heeft ook bredere milieu‑implicaties.