Wereld Suïcide Preventie Week op 8 september van start: 'Probeer er juist wél over te praten'
In dit artikel:
In Nederland beëindigen jaarlijks ongeveer 1.850 mensen hun leven — ruim vijf per dag — en naar schatting proberen dagelijks circa honderd mensen zelfmoord te plegen; ongeveer 45 daarvan belanden op de spoedeisende hulp. Deze cijfers vormen de aanleiding voor gedragswetenschapper Renske Gilissen om systematisch te onderzoeken wie suïcide pleegt of eraan denkt, welke gebeurtenissen daaraan voorafgaan en welke interventies effectief kunnen voorkomen dat iemand overlijdt.
Gilissen leidt het onderzoeksteam van 113 Zelfmoordpreventie en is bijzonder hoogleraar suïcidepreventie aan de Universiteit Leiden. Haar aanpak combineert statistieken van het CBS, gegevens van spoedeisende hulpafdelingen en schouwartsen met dieptegesprekken met nabestaanden, om brede patronen te herkennen zonder te veralgemenen: elke casus heeft unieke kenmerken. Ze onderscheidt verschillende vormen van suïcidale gedachten — langdurig aanwezige, periodiek terugkerende en acute, plotselinge impulsen — en stelt dat elke vorm andere preventiestrategieën vraagt.
Demografisch blijken meer mannen dan vrouwen te overlijden door zelfdoding. Vooral middenjarige, vaak alleenstaande mannen met psychische problemen, werkloosheid en soms middelengebruik vormen een risicogroep. Gilissen benadrukt het belang van simpele interventies in de directe omgeving: contact opnemen, een praatje maken en blijven vragen hoe het echt gaat kan levens redden.
Daarnaast is er een verontrustende stijging van suïcide onder jongeren, met een relatief grotere toename bij jonge vrouwen in landen als Nederland, Groot-Brittannië, Ierland en Australië. Mogelijke aanjagers zijn sociale media, prestatiedruk en onderlinge groepsdynamiek waarbij sombere gedachten versterkt worden. Gilissen raadt jongeren aan niet alleen met leeftijdsgenoten te praten over suïcidale gedachten, maar ook volwassenen erbij te betrekken.
Een centraal thema in haar boodschap is het doorbreken van het taboe. Mensen in de omgeving moeten signalen serieus nemen en niet wegwuiven omdat iemand zegt “ik ga het niet doen”: zo’n nuancerende opmerking kan een reden zijn niet te handelen, terwijl alsnog een poging volgt. Praktische adviezen van 113 zijn onder meer: echt luisteren, doorvragen, aanbieden samen naar de huisarts of hulpverlener te gaan en het invoeren van suïcidepreventie in scholen.
Gilissen benadrukt ook een bemoedigende kant: suïcidale gedachten zijn bij veel mensen tijdelijk en het vreselijke gevoel kan overgaan. Tegelijk stelt ze dat er veel meer gedaan kan worden door betere bewustwording en laagdrempelige steun vanuit de buurt, scholen en zorg.
Tijdens de Wereld Suïcide Preventie Week (8–14 september) besteden 113 en partners extra aandacht aan deze thema’s en geven ze praktische handvatten voor naasten. Mensen die zelf aan zelfdoding denken, kunnen 113 Zelfmoordpreventie bellen via 113 (lokaal tarief) of 0800‑0113 (gratis).
Kort overzicht Renske Gilissen: geboren 1977; master gedragsbiologie en promotie in pedagogische wetenschappen (Universiteit Leiden); werkte onder meer als onderzoeker bij GGD Haaglanden en 113 Zelfmoordpreventie; sinds 2017 manager onderzoek bij 113 en sinds 2024 bijzonder hoogleraar suïcidepreventie aan de Universiteit Leiden.