Welke scenario's zijn er nu de onderhandelingen stokken? Expert wikt de opties van De Wever
In dit artikel:
De federale regering worstelt met een begrotingsoverleg dat nog geen akkoord oplevert. Premier Bart De Wever voert morgen één-op-één-gesprekken met topministers; vandaag is hij op de Europese top. Doel van de gesprekken is een structurele correctie van het tekort — onder meer een besparing van ongeveer 10 miljard tegen 2029 — maar voorstellen botsen op grote politieke tegenstand.
Scenario 1 — toch een akkoord: De Wever wil zware ingrepen, zoals het minder automatisch indexeren van pensioenen, ambtenarenlonen en uitkeringen en het vereenvoudigen van het btw-stelsel (voorstel om het tarief van 6% naar 9% te brengen en mogelijk te evolueren naar één hoog en één laag tarief). Oppositie en coalitiepartners blokkeren echter onderdelen: MR verwerpt een btw-verhoging, Vooruit wil geen indexsprong zonder extra inkomstenbronnen zoals een miljonairstaks. Kritiek van begrotingsexperts: Europa beoordeelt het tekort op nationale schaal, terwijl de gewesten ongeveer een kwart van het tekort veroorzaken; daarom is overleg met de gewesten onontbeerlijk. Ook waarschuwen deskundigen tegen het oplossen van het probleem met eenmalige inkomsten (bv. verkoop van Belfius-aandelen).
Scenario 2 — noodbegroting of mini-deal: Lukt een meerjarenplan niet, dan zijn afgezwakte opties mogelijk. Een akkoord alleen voor 2026 (een 'mini-deal') kan enkel de reeds overeengekomen maatregelen rond pensioenen en arbeidsmarkt vastleggen. Alternatief is een tijdelijke of noodbegroting via het systeem van voorlopige twaalfden: elke maand krijgt de begroting één twaalfde van het huidige jaarbudget, doorgaans voor enkele maanden, wat tijd wint maar parlementaire instemming vereist. Europa verlangt wel doorgaans een meerjarenplan, waardoor zo’n tijdelijke oplossing beperkt soelaas biedt.
Scenario 3 — naar de koning: Bij een volledige regeringscrisis kan De Wever het ontslag van zijn regering aanbieden aan de koning. Die kan het aanvaarden, in beraad houden of weigeren; hij kan ook het parlement ontbinden, wat tot nieuwe verkiezingen leidt. In de huidige situatie lijkt niemand dat te willen, inclusief de oppositie, en een weigering door de koning is volgens deskundigen niet ondenkbaar — vergelijkbaar met het Leterme-geval van 2008, waarna bemiddelaars werden aangesteld.
Volgens begrotingsexpert Herman Matthijs zijn er nog veel mogelijkheden om uitstel te verkrijgen, maar voor een echte structurele oplossing moeten partijen bereid zijn tot harde politieke keuzes en afstemming met de gewesten.