We laten Big Brother zelf binnen, volgens filosoof Marc Schuilenburg. Bijvoorbeeld via de deurbel met camera
In dit artikel:
Hoogleraar Marc Schuilenburg waarschuwt voor de alledaagse en groeiende rol van surveillance in de samenleving, geïllustreerd aan de hand van de slimme deurbel, zoals de Ring van Amazon. Hoewel veel mensen deze technologie om veiligheidsredenen aanschaffen, leidt het gebruik juist tot verhoogde alertheid en onzekerheid. De deurbel fungeert niet alleen als beveiligingsmiddel, maar ook als instrument voor uitgebreide digitale toezicht, waarbij persoonlijke gegevens en beelden worden verzameld, opgeslagen en gedeeld met commerciële partijen. Dit ondermijnt sociale cohesie doordat spontane buurcontacten afnemen en de verantwoordelijkheid voor veiligheid wordt gedelegeerd aan technologie.
Schuilenburg legt uit dat de huidige samenleving een paradox kent: ondanks een daling in klassieke criminaliteit groeit de angst voor onveiligheid, wat ertoe leidt dat technologie wordt ingezet ter bestrijding van kleine risico’s. De openbare ruimte wordt daardoor steeds meer een gecontroleerd surveillancelandschap waar afwijkend gedrag sneller als verdacht wordt beschouwd. Daarnaast nemen private bedrijven, zoals Amazon en Tesla, een steeds grotere rol in het veiligheidsdomein, wat hij “surveillance-feodalisme” noemt. Dit gaat gepaard met ernstige vragen over privacy, discriminatie en democratische controle.
AI-toepassingen in opsporing, zoals predictive policing, blijken vaak weinig effectief en kunnen bias versterken doordat algoritmes trainen op scheef verdeelde data. Dit leidt tot disproportionele aandacht voor bepaalde groepen. Voorbeelden van mislukte experimenten met geweldsdetectiesystemen en kentekenregistratie tonen het gebrek aan transparantie en betrouwbaarheid. Toch zijn er ook succesvolle gevallen, zoals het gebruik van ANPR-camera’s bij de snelle arrestatie van verdachten in de moordzaak Peter R. de Vries. Volgens Schuilenburg moet surveillance daarom “making surveillance public” worden: zichtbaar, bespreekbaar en democratisch controleerbaar, waarbij ethische en juridische aspecten vanaf het begin in technologische ontwikkelingen geïntegreerd worden.
Hij pleit bovendien voor een bredere inzet van AI, gericht op inclusie en versterking van vertrouwen, bijvoorbeeld via vertaalapps voor politiecontacten met nieuwkomers. Bewustwording over surveillance en een maatschappelijk debat over de balans tussen veiligheid, privacy, gelijkheid en duurzaamheid zijn cruciaal. Zonder een open gesprek over gewenste vormen van toezicht en grenzen blijft het democratisch tekort groot en de invloed van commerciële partijen op ons privéleven oncontroleerbaar.