Waterveiligheid én meer biodiversiteit
In dit artikel:
Tien jaar nadat de Noordwaard werd ontpolderd (werkzaamheden van 2012–2015 binnen het programma Ruimte voor de Rivier), functioneert het voormalige akkerland in de Biesbosch als een uniek getijdengebied dat tegelijk waterveiligheid en natuurdoelen dient. Rijkswaterstaat is eigenaar van het ruim 1.500 hectare grote gebied; Staatsbosbeheer verzorgt het ecologisch beheer. Boswachter Harm Blom vat de transformatie bondig samen als “van suikerbiet naar waterriet”.
Het ontpolderingsontwerp herstelde oude kreeklopen en verlaagde delen van de dijk langs de Nieuwe Merwede, waardoor bij hoge rivierstanden water de Noordwaard in kan stromen via een bewuste ‘drempel’. Deze doorstroomfunctie verlaagt het overstromingsrisico voor omringende gebieden: vanaf circa 1,40 m boven NAP loopt water in delen van het gebied, en bij ongeveer 2,00 m boven NAP stroomt het via de verlaagde dijk naar binnen en uiteindelijk naar zee. Die combinatie van veiligheidsinrichting en ecologie maakt de Noordwaard bijzonder relevant in een tijd van extremer klimaat.
Ecologisch is de Noordwaard van groot belang: het gebied werkt als zoetwaterdelta onder getijdewerking, zelden terug te vinden in Europa. De dynamiek van dagelijks in- en uitstromend water heeft geleid tot sterke biodiversiteitsgroei. Kreken en ondiepe wateren vormen paaigronden voor ongeveer dertig vissoorten uit zowel zoet- als brakkateren; ook weidevogels en steltlopers (grutto, kemphaan, tureluur) doen het er zeer goed. De vegetatie toont soorten die bij getijdenlandschap horen, en op plekken waar beheer later maaien toestaat kunnen vogels meerdere legsels per seizoen voltooien.
De combinatie natuur–waterveiligheid vraagt sturing en afwegingen. Rijkswaterstaat hanteert normen voor begroeiing (via een zogeheten Vegetatielegger) omdat te veel ‘ruwe’ vegetatie zoals bomen de doorstroom kan remmen. Staatsbosbeheer werkt met grote grazers — waterbuffels, konikpaarden en Schotse hooglanders — om de vegetatie op verschillende vochtplekken passend kort te houden. Beiden overleggen tweewekelijks en lopen maandelijks samen het terrein door om beslissingen op elkaar af te stemmen; ecologen begeleiden ook beheerwerkzaamheden zoals het uitbaggeren van kreken, waarbij soorten zoals modderkruipers worden veiliggesteld en teruggezet.
De Noordwaard fungeert intussen als verbindingszone binnen de omliggende Natura 2000-Biesbosch en wordt genoemd als voorbeeldmodel: ruimtegericht waterbeheer kan tegelijk ruimte geven aan natuurherstel en bijdragen aan veiligheid voor mensen. Zowel Rijkswaterstaat als Staatsbosbeheer noemen de plek een leerproject en een blauwdruk voor hoe multifunctioneel landgebruik in Nederland kan werken, vooral nu klimaatchallenges de druk op ruimte en watermanagement vergroten.