Wat zit er achter toenadering tussen VS en Belarus? 'Poetin profiteert'

In dit artikel:

Afgelopen weekend liet Belarus 123 politieke gevangenen vrij in ruil voor door de VS opgeheven sancties tegen potas, een belangrijk bestanddeel van kunstmest waarvan Belarus een van de grootste producenten is. Eerder, in september, werden ook al 52 gevangenen vrijgelaten nadat Washington sancties tegen luchtvaartmaatschappij Belavia introk, wat aangeeft dat Washington onder president Trump bereid is sancties te gebruiken als wisselgeld.

De Amerikaanse uitleg is dat toenadering tot Minsk bedoeld is om de Russische invloed op dictator Aleksandr Loekasjenko te verminderen. Experts en Belarus-dissidenten zien dat anders: Loekasjenko’s machtsbasis is sterk afhankelijk van Rusland en economische openingen via Belarus kunnen juist Poetin dienen, onder meer doordat Russische goederen via Belarus kunnen worden doorgevoerd. Bovendien speelt Belarus al sinds de inval van Rusland in 2022 een rol als springplank en uitvalsbasis voor Russische troepen richting Oekraïne.

Critici waarschuwen dat de deal vooral transactioneel is: de VS krijgen toegang tot potas, Loekasjenko krijgt inkomsten die hij kan besteden aan zijn veiligheidsapparaat, en politieke gevangenen worden ingezet als ruilmiddel. Organisaties en betrokkenen vrezen dat dit de mensenrechtensituatie niet verbetert, maar eerder verergert: repressie blijft intens en er bestaat het risico op nieuwe arrestatiegolven om in de toekomst opnieuw gevangenen te kunnen ruilen.

Mensenrechtenorganisatie Viasna meldt dat nog altijd ruim 1.200 politieke gevangenen vastzitten, wat benadrukt dat de vrijlatingen voor individuele families blijvend goed nieuws kunnen zijn, maar dat de algemene situatie in Belarus zwaar blijft. De timing van de diplomatieke ontspanning stuit ook op kritiek omdat onderhandelingen over een einde van de oorlog in Oekraïne lopen en sanctieverlichting voor Minsk volgens tegenstanders de positie van Oekraïne kan verzwakken.