Wat Japanse hikikomori ons kunnen leren over wereldwijde eenzaamheid
In dit artikel:
Tijdens de coronalockdown raakte cultuurfilosoof Alain Julian gefascineerd door de hikikomori, mensen die zich langdurig uit de samenleving terugtrekken zonder dat er sprake is van een psychiatrische diagnose. Hij besloot een maand te verblijven in een Japans rehabilitatiecentrum, diep in de bergen van Centraal-Japan, om het leven van deze zogenoemde “shut-ins” van dichtbij te ervaren. Daar ontdekte hij dat hikikomori wereldwijd voorkomt, ook in landen als Zuid-Korea, de VS en Nederland, maar dat het begrip in Japan controversieel is en nog steeds niet eenduidig medisch wordt gedefinieerd.
Het centrum, opgezet door Kenji, een voormalige kunststudent uit Nederland, biedt een plek waar jongeren die zich eerder langdurig afzonderden weer aansluiting kunnen vinden. In een landelijke regio met vergrijzing en bevolkingsafname biedt het centrum niet alleen onderdak, maar ook activiteiten zoals meditatie, vrijwilligerswerk en gezamenlijk koken. Bewoners verblijven vaak jaren en vinden er een nieuw sociaal ritme, ondersteund door een eigen valuta, de zogeheten “hopes.” Ondanks het sociale contact worstelen velen nog met gevoelens van schuld en stigma rondom hun situatie.
Julian merkt dat het terugtrekken meestal geen bewuste keuze is, maar een reactie op langdurige stress en uitputting. De oorzaak van het langdurige isolement ligt vaak buiten het individu zelf, door maatschappelijke en culturele factoren die moeilijk te vatten zijn. Kenji benadrukt dat werk alleen het probleem niet oplost; het gevoel van isolement blijft ook bij reguliere banen vaak bestaan. Het centrum richt zich daarom vooral op het herstellen van verbinding en gemeenschap, iets wat velen na jaren van afzondering weer leren ervaren.
Na zijn verblijf reflecteert Julian op de hedendaagse samenleving, waar contact en verbondenheid in de stadsomgeving zeldzaam zijn geworden. Hij suggereert dat de ervaring van afzondering misschien geen afwijking is, maar eerder een natuurlijke conditie van de moderne mens, terwijl plekken van echte verbondenheid eerder uitzondering dan regel zijn. Het levensverhaal van de hikikomori roept zo bredere vragen op over eenzaamheid, sociale cohesie en de veranderende rol van arbeid in een snel individualiserende wereld.