Wat is het geheim van de Duitse kerstmarkt?
In dit artikel:
In Duitsland ontplooien zich in december naar schatting zo’n twee- tot drieduizend kerstmarkten: houten kraampjes vol eten, drinken en lichtjes die de publieke ruimte vóór de kerk vullen in plaats van binnenin. In Bremen, rond het stadhuis, en in Berlijn, rond de Kaiser‑Wilhelm‑Gedächtniskirche, draait het om Gemütlichkeit — gezelligheid — en zintuiglijke verleiding: Glühwein, Eierpunsch, Flammkuchen en de theatrale Feuerzangbowle met brandend rumsuiker zijn even belangrijk als de versiering.
Dominee Kathrin Oxen van de Gedächtniskirche ziet die markten met gemengde gevoelens: voor haar functioneren ze als een “gevoelsmachine” die mensen snel in de kerstsfeer brengt, ook als geloof voor velen niet meer centraal staat. In Berlijn lopen kerkdiensten op een gewone zondag maar door enkele honderden mensen; alleen op Heiligavond is de kerk echt vol. De markt biedt daarom laagdrempelige rituelen en saamhorigheid die veel mensen missen — net zozeer een sociaal ventiel als een commercieel evenement.
Tegelijk brengt het populaire marktleven praktische en symbolische kwesties met zich mee. Rond de Gedächtniskirche zijn markten afgeschermd met betonblokken en stalen palen na de dodelijke aanslag van 2016. En hoewel marktbezoek mensen samenbrengt, bevordert het volgens Oxen weinig culturele integratie: veel moslims doen niet mee aan Glühwein of varkensvlees, waardoor markten als ‘heel Duits’ blijven voelen.
De Protestantse traditie in het noorden van Duitsland — minder emotioneel en meer gereserveerd — verklaart deels de aantrekkingskracht: van de kille kerk naar de zinnelijke overvloed van de markt. Oxen relativeert het commerciële karakter: de drukte belemmert soms haar werk, maar veel bezoekers willen vooral iets goeds voor elkaar doen, ook al blijkt dat vaak uit het geven van cadeaubonnen.
Kortom: kerstmarkten in Duitsland zijn meer dan consumptie-plezier; ze vervullen een sociale en rituele functie in een steeds meer seculiere samenleving, maar ze blijven cultureel afgebakend en vragen aandacht voor veiligheid en inclusiviteit.