Wat er allemaal wél goed gaat in Nederland
In dit artikel:
Onderzoekers van het Sociaal en Cultureel Planbureau schetsen een somber beeld van de stemming in Nederland, maar meerdere recente cijfers tonen ook duidelijke verbeteringen. ABN Amro berekende dat lonen harder stegen dan zowel boodschappen- als huurprijzen, waardoor mensen met een baan netto relatief meer bestaanszekerheid hebben. Dat positieve resultaat dringt echter slecht door: Nederlanders blijven pessimistisch over de economie. ABN Amro-onderzoeker Jeannine van Reeken-van Wee wijst op het zogeheten “sticker‑effect”: prijsstijgingen in de supermarkt zie je dagelijks, loonsverhogingen slechts sporadisch op de loonstrook, en negatief nieuws blijft langer hangen dan positief nieuws.
Financiële kwetsbaarheid neemt af: het aandeel huishoudens dat meer dan driekwart van het netto‑inkomen aan vaste lasten uitgeeft daalde van circa 16 procent in 2020 naar 13 procent nu. Dat biedt ruimte, maar een substantieel deel van de bevolking blijft financieel krap.
Op kinder- en jeugdvlak laten UNICEF-cijfers Nederland goed scoren: Nederlandse jongeren blijken gemiddeld het gelukkigst onder tientallen welvarende landen en staan hoog (nummer vier) op fysieke gezondheid. Geertjan Overbeek (pedagogiek, UvA) wijst op een sterke ouder‑kindrelatie als beschermende factor: veel warmte en duidelijke, goed verklaarde regels dragen bij aan mentale stabiliteit. Tegelijkertijd neemt de bezorgdheid over jeugdmentaliteit toe, aldus Overbeek. Dat komt deels doordat sociale normen voor geluk stijgen en doordat uitgebreide preventie en screening problemen zichtbaarder maken — een focus op wat er “niet goed” gaat kan het algemene gevoel van onbehagen vergroten, ook wanneer de meeste kinderen goed opgroeien.
Wat criminaliteit betreft is er al lange tijd een dalende trend in traditionele geweldsdelicten: overvallen, verkrachtingen, moord en jeugdcriminaliteit zijn jaar op jaar afgenomen. De mediabelangstelling voor elk incident versterkt echter de perceptie van onveiligheid. Marieke Liem (Veiligheid en Interventies, Universiteit Leiden) spreekt van een veiligheidsparadox: het resterende geweld krijgt enorme aandacht, waardoor het lijkt alsof geweld toeneemt. De actuele CBS‑data laten wel zien dat de daling sinds 2018 stokt; de resterende gevallen betreffen vaak ernstige delicten met complexe oorzaken zoals psychopathologie en middelengebruik. Liem pleit voor gerichte aandacht voor mensen met financiële problemen, psychiatrische stoornissen en verslaving om verdere winst te boeken.
Op institutioneel vlak is er sinds 2012 juist meer vertrouwen: in 2024 scoren instituties als politie, rechtbanken, leger, ambtenarij, banken, pers en de EU hoger dan in 2012, aldus het CBS. Ron van Wonderen (Verwey‑Jonker Instituut) benadrukt dat dat vertrouwen kwetsbaar blijft: instituties moeten blijven functioneren en integer handelen; als bijvoorbeeld de politie of jeugdzorg wordt uitgekleed door bezuinigingen, kan vertrouwen snel afnemen.
Kort samengevat: economisch en sociaal zijn er lichtpunten — hogere reëel lonen, minder huishoudelijke kwetsbaarheid, gelukkige jeugd en relatief stabiel institutioneel vertrouwen — maar perceptie, mediaberichtgeving, verhoogde verwachtingen en specifieke problemen (cybercrime, huiselijk geweld, psychische- en verslavingsproblemen) temperen het gevoel dat het goed gaat. Dat levert de sombere stemming op die het SCP in aanloop naar de verkiezingen signaleert.