Waarom we zo gevoelig zijn voor koopjes: de strijd in ons brein
In dit artikel:
Met Black Friday en de feestdagen voor de deur neemt de stroom kortingsacties toe — maar veel aanbiedingen blijken misleidend. Consumentenpsycholoog Patrick Wessels legt uit waarom we er toch vaak intrappen: twee psychologische mechanismen spelen een hoofdrol. Verliesaversie zorgt dat het brein een korting meteen als “winst” ervaart en het voorkomen van dat verlies belangrijker vindt dan verstandige afwegingen. Geanticipeerde spijt zorgt ervoor dat we bang zijn later spijt te krijgen als we het aanbod nu laten schieten, waardoor we sneller impulsief kopen.
Black Friday, oorspronkelijk de dag na Thanksgiving in de VS, is in Nederland in ongeveer tien jaar tijd uitgegroeid van één drukke koopdag tot een bijna maandlange kortingsperiode. Nederlanders blijken extra gevoelig voor deals: zuinigheid en de wens “veel waar voor je geld” spelen mee, aldus oud-directeur Ineke Strouken.
Toezichthouder ACM onderzocht 24 grote winkelketens en concludeerde dat driekwart zich niet aan de regels hield. Veel voorkomende trucs zijn ‘van-voor’-acties waarbij de zogenoemde van-prijs niet de laagste verkoopprijs van de afgelopen dertig dagen is, of wordt gebaseerd op een adviesprijs die in de praktijk nooit is gehanteerd. Daardoor lijkt de korting groter dan ze echt is. Winkeliers gebruiken ook tactieken als ‘op=op’ en ‘alleen nu’ om urgentie te creëren.
Wessels benadrukt dat het emotionele systeem — dat aanzet tot snel handelen uit angst iets te verliezen — het rationele systeem kan overheersen. De prefrontale cortex remt impulsen, maar die rem raakt uitgeput bij voortdurende blootstelling aan aanbiedingen (e-mails, advertenties), waardoor je uiteindelijk toch koopt terwijl je het rationeel niet nodig vindt.
Praktische tips om de koopjesdrift te temperen: vermijd onnodig scrollen of winkelbezoek, meld je af voor promotionele mailings, wacht een nachtje met beslissen en gebruik prijsvergelijkers of prijsgeschiedenis-tools om échte kortingen te controleren. Bewust kopen, een vast budget en tijd als rem kunnen voorkomen dat je valt voor goed verpakte maar misleidende aanbiedingen.