Waarom technologie ons lui, dik en dom maakt

In dit artikel:

Marcel Levi (voorzitter raad van bestuur van NWO en voormalig bestuurder van onder meer UCLH en het AMC) waarschuwt dat technologische vooruitgang duidelijke voordelen heeft, maar ook onbedoelde nadelen veroorzaakt doordat mensen afhankelijker en minder vaardig worden. Hij geeft concrete voorbeelden: in Nederland worden nu meer e-bikes verkocht dan gewone fietsen, maar slechts een kwart van e-bikewerkers haalt de aanbevolen 150 minuten lichaamsbeweging per week — bij conventionele fietsers is dat ongeveer de helft. Voor kinderen heeft dat consequenties: fietsen naar school binnen 15 km verbetert conditie en draagt bij aan een gezond gewicht.

Ook cognitieve vaardigheden lijden onder automatisering. Mensen die altijd op gps vertrouwen, hebben veel minder ruimtelijk inzicht; bij Londense taxichauffeurs is aangetoond dat digitale navigatie samenhangt met minder hersenactiviteit en een kleiner volume van geheugen-gerelateerde hersendelen dan bij chauffeurs die de stad uit hun hoofd leerden. Geavanceerde rijhulpsystemen lijken bovendien tot verslechterde rijvaardigheid te leiden.

Op school en op het werk tonen vergelijkbare effecten zich: frequenter gebruik van rekenmachines vermindert hoofdrekenvaardigheid, spellingscontrole ondermijnt taalgevoel, en Levi voorspelt dat taalmodellen zoals ChatGPT dit waarschijnlijk versterken. Zelfs in de geneeskunde werkt automatisering niet zonder risico: in een studie met negentien maag-darmartsen die bijna 1.500 colonoscopieën deden, werden enkele maanden na de introductie van AI voor poliependetectie 20% minder poliepen door artsen zelf gevonden dan daarvoor.

Levi concludeert dat technologie veel gemak en precisie brengt, maar dat gemak kan leiden tot luiheid, verminderde gezondheid en verzwakte vaardigheden — een prijs die we moeten erkennen en waar mogelijk compenseren.