Waarom Rembrandt nooit het nieuwe stadhuis (het Paleis op de Dam) tekende - en dat veel zegt
In dit artikel:
Rembrandt van Rijn richtte zich in zijn tekeningen vooral op de oudere, verweerde kanten van Amsterdam, in plaats van de nieuwere, pittoreske grachtenpanden die tegenwoordig zo geliefd zijn bij toeristen. Waar de grachtengordel en de Jordaan nu als iconisch worden gezien, oogstte Rembrandt meer interesse voor ruïnes, middeleeuwse torens en eenvoudige boerenhuisjes aan de stadsranden. Zo maakte hij bijvoorbeeld een pentekening van het toen al deels nieuw aangebouwde Montelbaanstoren, waarbij hij de moderne toevoegingen bewust wegliet.
Een opvallend voorbeeld hiervan is zijn tekening van het middeleeuwse stadhuis, dat in juli 1652 door brand werd verwoest. Kort na de brand legde Rembrandt de ruïne vast, terwijl hij het later herbouwde Paleis op de Dam nooit tekende. Ook molens trokken zijn aandacht, mogelijk vanwege zijn achtergrond als molenaarszoon. Hij bezocht plekken als de Kleine Stinkmolen bij de Looiersgracht en maakte diverse etsen van armoedige boerenwoningen langs de stadsranden.
Toch was Rembrandts interesse in stadsgezichten beperkt. Hij maakte bijna geen onderscheid tussen de feitelijke topografie en schetste soms fantasierijke landschappen met Italiaanse elementen als achtergrond. De tentoonstelling "Rembrandt en Amsterdam" in het Rembrandthuis toont vooral zijn etsen, waarin stadsgezichten een ondergeschikte rol spelen ten opzichte van de alledaagse mensen die hij observeerde, zoals straatverkopers en spelende kinderen. Deze figuren portretteerde hij met bewondering en respect, vaak met oog voor de sociale realiteit van het zeventiende-eeuwse Amsterdam.
Daarnaast belicht de tentoonstelling ook het vermaak in die tijd, zoals het populaire beugelen bij herbergen, waarbij Rembrandt het contrast tussen actieve sporters en ontspannende toeschouwers vastlegde. De expositie, die vooral put uit de eigen collectie van het Rembrandthuis, laat zo een ander, minder bekend beeld van Amsterdam zien: niet de elegante grachtenpanden, maar de ruige, menselijke randen van de stad zoals Rembrandt die zag en tekende. De tentoonstelling is te bezoeken tot 7 september.