Waarom de oplopende spanningen tussen China en Japan weinig goeds voorspellen
In dit artikel:
Op 8 november zorgde een schijnbaar routineus vragenuurtje in het Japanse parlement voor een diplomatieke storm met China. Nieuwe premier Sanae Takaichi zei expliciet dat een Chinese aanval op Taiwan — inclusief een maritieme blokkade of een aanval op Amerikaanse bases in Japan — een „situatie die de overleving bedreigt” zou kunnen opleveren. Die juridische term, ingevoerd na veiligheidswetgeving uit 2015, maakt het voor Tokio mogelijk de strijdkrachten in te zetten ook als Japan zelf niet rechtstreeks wordt aangevallen.
De openheid van Takaichi — zij vervult het premierschap pas een maand en profileert zich als opvolgster van de conservatieve Shinzo Abe — brak met decennia van strategische vaagheid die zowel Japan als de VS hanteerden om Peking te laten raden hoe ver zij zouden gaan bij een conflict over Taiwan. Haar harde taal past bij haar binnenlandse politiek: ze scoort punten bij een electoraat dat in enquêtes bijna unaniem China als veiligheidsbedreiging ziet, en ze zocht recent publiek contact met een hoge Taiwanese functionaris, wat Peking al kwaad maakte.
Peking reageerde uitzonderlijk fel. De Chinese consul‑generaal in Osaka plaatste en verwijderde een dreigend bericht op sociale media; staatsmedia voerden een harde campagne tegen Takaichi en het Chinese ministerie van Buitenlandse Zaken diende officieel protest in. China bestempelt haar uitspraken als inmenging in binnenlandse aangelegenheden en een gevaarlijke provocatie, onder meer omdat het gebruik van Taiwan en Japan in één adem impliciet grenzen bevestigt die Peking afwijst.
De ruzie gaat dus niet alleen over woorden: de gebruikte terminologie heeft concrete juridische en militaire consequenties. Daarnaast wekt de expliciete bereidheid tot ingrijpen herinneringen aan Japanse militaire expansie uit het verleden bij veel Chinezen. Tegelijkertijd maakt het harde publieke debat een toekomstige de‑escalatie lastiger: zodra politieke leiders duidelijkere rode lijnen trekken, krimpt de ruimte om ambiguïteit te bewaren als buffer tegen miscalculaties.
De escalatierisico’s zijn reëel omdat een conflict over Taiwan bijna zeker regionale en trans‑pacifieke dimensies zou krijgen — Amerikaanse bases in Japan zouden vrijwel direct betrokken raken. Volgens westerse inlichtingenbronnen denkt Beijing na over een mogelijkheid tot inname van Taiwan richting 2027, en Taiwan ligt op iets meer dan honderd kilometer van Japans kust. Daardoor voelt het gevaar in Tokio concreet aan.
Tokio probeerde nadien te blussen: Takaichi zei dat ze voorzichtiger zal zijn met het noemen van specifieke scenario’s en Japan herbevestigde het één‑China‑beleid en het streven naar vreedzame oplossingen. Maar Peking ziet de grensverlegging als een feit; de episode heeft de langdurige sluier van dubbelzinnigheid voor het eerst echt gescheurd. Het resultaat kan een vicieuze cirkel worden waarin Japanse herbewapening Chinese agressieangst voedt en China's assertieve reacties op hun beurt Japanse veiligheidsplannen legitimeren — een dynamiek die de stabiliteit in Oost‑Azië verder onder druk zet.