Waarom 'de Nachtwacht van Kröller-Müller' een jaar lang door Japan reist

In dit artikel:

Bezoekers uit de hele wereld reizen naar Otterlo voor één werk: Vincent van Goghs Caféterras bij nacht. Dat iconische schilderij van 1888 hangt normaal in het Kröller‑Müller, maar is het komende jaar afwezig: het wordt uitgeleend aan de reizende Grand Van Gogh Exhibition in Japan, met shows in Kobe, Fukushima en Tokio. Naast het pronkstuk leent het museum 36 schilderijen en 20 tekeningen uit, plus zeventien werken van tijdgenoten zoals Renoir, Monet en Israëls.

Directeur Benno Tempel noemt Caféterras bij nacht “onze Nachtwacht” en erkent dat het uitlenen zelden voorkomt; het werk werd bijvoorbeeld niet afgestaan voor de grote Van Gogh‑tentoonstelling in 2009. De beslissing hangt samen met de geplande nieuwbouw van het Kröller‑Müller, waarvoor de Japanse sterarchitect Tadao Ando is aangetrokken. De uitbreiding bijna verdubbelt de tentoonstellingsruimte en werd door strengere stikstofregels al uitgesteld; het museum wil in 2027 starten. Volgens Tempel zijn de afspraken met Japan al jaren geleden gemaakt, deels in de verwachting dat tijdens de bouw minder expositieruimte beschikbaar zou zijn.

Het uitlenen levert ook concrete financiële steun op: Japan betaalt naar schatting zo’n 10 procent van de nieuwbouwkosten, die op ongeveer 100 miljoen euro worden geraamd — dus ruwweg tien miljoen euro. Daarnaast gaan later delen van de collectie naar de National Gallery in Londen en vertrekt in februari 2027 opnieuw een serie Van Goghs naar Japan, mogelijk als de nieuwbouw dan is begonnen.

Omdat het werk zo veel bezoekers trekt — Tempel schat dat ruim de helft van de gasten speciaal voor dit schilderij komt — neemt het museum maatregelen om teleurstelling te vermijden. Touroperators zijn vroeg geïnformeerd en in de zaal waar het werk normaal hangt wordt een complete setting nagebouwd: terrasmeubilair en een fotovriendelijke installatie zodat bezoekers “in het schilderij kunnen stappen”. Verder toont het museum veel creatieve interpretaties van het werk. Voor 2026 staat een omvangrijke tentoonstelling rond Isaac Israëls gepland; als het Caféterras terugkeert volgt een aparte Van Gogh‑expo.

Wat Caféterras bij nacht zo bijzonder maakt, is dat Van Gogh het in Arles vrijwel letterlijk ter plaatse schilderde, in de nachtelijke sfeer die hij lang had gewenst. De nacht is hier geen zwartte maar diepblauw, het café baadt in warm kunstlicht en de sterren zijn – in Tempels woorden — als “gebakken eitjes”. Die directe, levendige kleuren en het feit dat het een ter plaatse geschilderde nachtstudie is, verklaren de enorme aantrekkingskracht en de zorg waarmee het museum het werk uitleent.