Waarom afschaffen hypotheekrenteaftrek een politieke bananenschil blijft
In dit artikel:
De hypotheekrenteaftrek staat opnieuw ter discussie nu de Algemene Rekenkamer pleit voor afschaffing vanwege het ‘ondoelmatige’ belastingvoordeel. Economen zien het als een effectieve maatregel om de sterke stijging van huizenprijzen te remmen. Politiek gezien blijft het echter een heet hangijzer, vooral bij de VVD, die de regeling als een electorale heilige graal beschouwt. VVD-leider Mark Rutte uitte zich in 2011 nog zeer stellig tegen aanpassing, omarmde zelfs de aftrek als een principe. Deze terughoudendheid is diepgeworteld; de hypotheekrenteaftrek is al sinds 1893 onderdeel van het Nederlandse fiscale systeem en werd na de Tweede Wereldoorlog ingezet om eigenwoningbezit te stimuleren.
In de jaren zeventig kwam de maatregel voor het eerst flink onder druk te staan, met kabinet-Den Uyl dat werd geadviseerd de aftrek te beperken vanwege de oplopende huizenprijzen. Pogingen tot beperking in kabinet-Van Agt werden toen echter door VVD-politici als onaanvaardbaar bestempeld. Ook latere leiders als CDA’s Lubbers en Balkenende hielden stand om geen aanpassingen door te voeren, mede vanwege de electorale impact bij de grote groep huizenbezitters.
De discussie blijft gevoelig door het idee dat de aftrek een steun in de rug is voor vooral middeninkomens die een huis proberen te kopen. Critici wijzen op de hoge kosten voor de staat en het prijsopdrijvende effect op de huizenmarkt. Ondanks enkele verslechteringen blijft de VVD de hypotheekrenteaftrek trouw verdedigen, zelfs nu andere partijen roepen om verdergaande maatregelen.
De eerdere afbouw, besloten in 2020 onder kabinet Rutte III, verliep met veel onderhandelingsmoeite en bleef niet onopgemerkt vanwege het ‘H-woord’. Toch lijkt het verzet tegen aanpassing langzaam te verzachten. Volgens experts en oud-woordvoerders binnen de VVD is het politieke denken over de aftrek veranderd, mede door Europese kritiek en fiscale overwegingen. Stapsgewijze beperking, gecombineerd met compensatie via andere belastingmaatregelen, wordt inmiddels als een realistischer scenario gezien dan volledige afschaffing.
Desondanks blijft het onderwerp tijdens de huidige verkiezingstijd een taboe bij de VVD en zijn coalitiepartners. Politieke belanghebbenden vrezen kiezersverlies en kiezen ervoor het debat voorlopig te vermijden, waardoor de hypotheekrenteaftrek ook dit keer als een onaantastbaar 'heilig huisje' blijft gelden.