VVD-minister verhulde steun voor graven in bedreigd koraalgebied
In dit artikel:
Baggeraar Van Oord heeft voor de kust van Mozambique een brede geul van meerdere kilometers en meer dan 100 meter breed uitgegraven dwars door koraalgebied om een pijpleiding voor een groot gasproject mogelijk te maken. De leiding moet een enorme gasbel verbinden — volgens het artikel ongeveer drie keer zo groot als het oorspronkelijke Groningenveld — waarvan TotalEnergies eigenaar is. TotalEnergies huurde Van Oord in voor de baggerwerkzaamheden; eigen voorafgaand onderzoek van het bedrijf bestempelde het betrokken koraalrif als zeer kwetsbaar en ernstig bedreigd.
Het werk vond plaats in de provincie Cabo Delgado, een regio die eerder hard werd getroffen door geweld van de militante groepering Ahlu Sunnah Wa-Jama (ASWJ), die banden heeft met IS. In 2021 leidde een grootschalige terreuraanval tot tientallen doden en het vertrek van buitenlandse medewerkers, waarna het project tijdelijk werd stilgelegd. Ondanks die geschiedenis zette Van Oord de werkzaamheden voort en graveerde de geul door koraal waarvan satellietbeelden en scheepslocaties door onderzoeksjournalisten (DataDesk en Follow the Money) in september werden gedocumenteerd.
Cruciaal is dat het baggerwerk gedekt is door een Nederlandse exportverzekering — een staatsgarantie via Atradius DSB die verlies bij mislukking van het project zou dekken. De regering had in het parlement eerder gezegd dat zulke dekking on hold stond pending een herbeoordeling; ministers gaven aan dat zonder een positieve herbeoordeling het project niet door kon gaan. Parlementariër Daniëlle Hirsch ontdekte deze zomer via derden dat Van Oord sinds 2021 wél een geldige polis heeft. De verklaring van het ministerie blijkt te berusten op een onderscheid tussen twee verschillende polissen: de verzekering aan Van Oord bleef doorlopen, terwijl een andere polis voor een Britse bank die TotalEnergies financierde inderdaad bevroren zou zijn.
Eerdere controles wezen ook op slordigheden bij Atradius: de veiligheidsanalyse rond het project zou gebrekkig zijn en bevatte feitelijke fouten, zoals het door elkaar halen van verschillende jihadistische groeperingen en het verkeerd citeren van bronnen, waardoor onafhankelijke herinspecties de analyse als onvoldoende bestempelden. Dat voedt Kamervragen over waarom de staat financiële steun verleende in een gewelddadige en kwetsbare regio en of de veiligheids- en milieuvoorwaarden wel serieus zijn afgewogen.
Van Oord erkent dat baggeren risico’s voor milieu en biodiversiteit met zich meebrengt en stelt maatregelen te nemen om schade te vermijden of te minimaliseren. Volgens het bedrijf is de route zo gekozen dat grote koraalgebieden gemeden worden en waar koraal in de weg lag, zou het eerst zijn verplaatst. Tegelijkertijd wijst het eigen onderzoek van TotalEnergies op grote schadelijke effecten: vrijgekomen sediment kan koraal en zeegras bedekken en zo licht en voedingsstoffen wegnemen.
Het ministerie van Financiën stelt dat de polis van Van Oord niet kan worden ingetrokken buiten gevallen van fraude of nalatigheid en benadrukt het belang van rechtszekerheid voor Nederlandse exporteurs. Kamerleden vinden de gang van zaken problematisch: onduidelijkheid over welke verzekeringen liepen, slechte eerdere risicobeoordelingen en het stilzwijend hervatten van baggerwerkzaamheden roepen vragen op over toezicht, milieuverantwoordelijkheid en de rol van de staat bij risicovolle fossiele projecten in fragiele regio’s.