Vrolijk begint Buma de week maar al snel zit het weer helemaal vast | Oh oh Den Haag
In dit artikel:
De formatieweek in Den Haag begon met optimisme toen D66 en CDA hun gezamenlijke formatiestuk presenteerden, maar liep binnen dagen vast en liet informateur Sybrand Buma zichtbaar somberder terug. Het eerste optimisme — mede aangewakkerd door Rob Jetten en Henri Bontenbal — kreeg bijval uit peilingen en bij maatschappelijke organisaties, maar de journalistieke vraag bleef vooral: wie gaat met wie in zee?
Voor de deuren van de Tweede Kamer speelde zich de gebruikelijke Haagse theatervoorstelling af: fractievoorzitters poseren, doen alsof ze net binnenkomen en geven korte verklaringen, terwijl de daadwerkelijke gesprekken met Buma volgens aanwezigen inhoudelijk serieus zijn. Woensdag ontvouwde zich vooral het probleem van de kleine partijen: Volt, JA21, BBB, BBB-afsplitsingen en Denk legden elk stevige voorwaarden neer voor steun aan een minderheidskabinet. Voorbeelden waren: geen nieuwe embryowet (BBB), geen zorgbezuinigingen (JA21) en in het geval van Denk vrijwel geen concessies. Dat maakte samenwerking lastig.
Donderdag kwamen de grotere partijen — waaronder Joost Eerdmans, Jesse Klaver, Dilan Yesilgöz en Geert Wilders — en aan het eind van de dag concludeerde Buma dat het vastzit. Een duidelijke ontwikkeling is dat PVV en BBB aan invloed verliezen: Wilders speelt nog een publieke rol, maar verschijnt steeds minder in serieuze kabinetsopties; BBB kampt met interne breuklijnen en vertrek van bestuurders en Eerste Kamerleden.
Vrijdag riep Buma de vijf belangrijkste spelers bijeen omdat een stabiele meerderheidscoalitie niet binnen handbereik is. De blokkades zijn helder: de VVD wil geen deelname van GroenLinks/PvdA en D66 sluit JA21 uit. De achterban van de VVD is vijandig jegens links, terwijl linkse kiezers juist positief stonden tegenover het D66/CDA-pakket — dat maakt samenwerking politiek kostbaar voor partijleiders als Klaver en Eerdmans. Beide weigeren mee te werken aan een D66-CDA-VVD-minderheidsconstructie.
Er circuleert wel een idee om met D66, CDA en VVD te werken en voor verschillende onderwerpen wisselende meerderheden te zoeken (links bij klimaat en hypotheek, rechts bij migratie en zorg), maar begrotingen vereisen samenhangende, langdurige afspraken. Dat ontbreekt nu: vertrouwen en bereidheid tot brede package-deals zijn niet aanwezig, waardoor Buma voorlopig weinig vooruitzicht heeft op een werkbare oplossing.