Voorbijgangers houden verdachte aan en voorkomen mogelijk zedenmisdrijf. Wanneer mag dat?
In dit artikel:
In Diemen grepen twee voorbijgangers vrijdag op zaterdagnacht in toen zij rond vier uur zagen dat een vrouw op het Zilvermeeuwpad mogelijk seksueel werd belaagd. Ze hielden een verdachte aan en droegen hem over aan de politie: een klassiek voorbeeld van een burgerarrest.
Volgens politiewetenschapper Jaap Timmer (VU) is zo’n burgerarrest in Nederland alleen toegestaan wanneer iemand op heterdaad wordt betrapt bij een strafbaar feit of overtreding. De aangehouden persoon moet zo snel mogelijk aan de politie worden overgedragen. Cruciaal daarbij is dat omstanders proportioneel handelen: je mag het gebruik van geweld beperken tot wat nodig is om iemand onder controle te krijgen, benadrukt criminoloog Jasper van der Kemp (VU). Stevig ingrijpen is toegestaan, buitensporig geweld niet.
De krant belicht een eerdere rechtszaak waarin een voormalig profbokser een inbreker zodanig mishandelde dat de rechter hem veroordeelde. De uitspraak illustreert dat professionele vaardigheden extra eisen aan proportionaliteit kunnen stellen: als straf uitdelen bovenop het vastzetten van iemand gaat, is dat eigenrichting en strafbaar.
Experts waarschuwen dat ongetrainde burgers moeilijk kunnen inschatten wat precies gebeurt, of een dader gewapend is, en dat ingrijpen het risico voor het slachtoffer kan vergroten. Daarom adviseert de politie doorgaans eerst 112 te bellen en niet onnodig eigen veiligheid in gevaar te brengen. Tegelijk liet de politie weten de twee in Diemen op een toegankelijke manier te willen bedanken; dat wekt volgens deskundigen het risico het signaal te geven dat burgers vrijuit kunnen optreden.
Timmer roept op tot openheid van politie en Openbaar Ministerie over de precieze gang van zaken in Diemen, zodat duidelijk wordt welke handelwijzen acceptabel waren en welke niet. Duidelijke richtlijnen en transparante verslaglegging kunnen burgers helpen beter te beoordelen wanneer en hoe ze veilig en wettelijk kunnen ingrijpen — waarbij het uitdelen van straffen altijd aan de rechter blijft.