Voor Japan, trouwe bondgenoot van Oekraïne, zijn wapens (nog) brug te ver
In dit artikel:
"Ik ben Japan dankbaar voor de consequente steun..." schreef president Volodymyr Zelensky kort na zijn telefoongesprek met de kersverse Japanse premier Takaichi. Zijn dank betrof vooral het besluit van Tokio om deze winter energieapparatuur aan Oekraïne te leveren. Sinds de Russische invasie in 2022 heeft Japan zich ontwikkeld tot een van de meest betrouwbare niet-westerse bondgenoten van Kyiv — niet met wapens, maar met miljarden aan hulp, investeringen en materiële steun.
De verschuiving is opvallend omdat Japan sinds de Tweede Wereldoorlog doorgaans een terughoudend buitenlands beleid voert. Toch brak Tokio tijdig met die voorzichtigheid: begin 2022 werden bijvoorbeeld helmen, vesten en generatoren naar Oekraïne gestuurd. Analisten leggen die koersverandering deels uit door parallellen die Japan ziet tussen de Russische agressie en de dreiging van China. Professor Yoichiro Sato wijst erop dat Japan het eigen verleden met Russische invloed herkent en vreest dat een Russische overwinning Peking kan aanzetten tot actie tegen Taiwan. Dagelijkse patrouilles van Chinese marineschepen en kustwachtvaartuigen rond de betwiste Senkaku-eilanden en steeds intensievere Chinees-Russische militaire oefeningen — recent nog in augustus dicht langs de Japanse kust — versterken die zorg.
Die strategische overwegingen verklaren ook het brede binnenlandse draagvlak: publieke steun voor hulp aan Oekraïne is sinds 2022 nooit onder de 75 procent gezakt; slechts circa tien procent is tegen verdere hulp. Uit peilingen blijkt dat vrijwel de hele bevolking China en Rusland als dreiging ziet, en een groot deel een oorlog in Azië als reëel mogelijk acht.
Concreet gaf Japan tussen 2022 en 2023 zo’n zeven miljard euro aan steun. Tokio sloot vorig jaar een tienjarige wederopbouwdeal met Kyiv en kondigde dit jaar een nieuw investeringsplan aan van bijna 150 miljoen euro. De hulp richt zich op drinkwatervoorziening, spoorinfrastructuur, waterpompen, communicatiemiddelen en technische ondersteuning — nadrukkelijk civiele en economische investeringen die ook toekomstige handelsbetrekkingen moeten versterken.
Er gelden echter duidelijke grenzen: de Japanse wet verbiedt de export van dodelijk militair materieel, waardoor wapens niet worden geleverd. Die regel staat de laatste tijd onder druk: Japan heeft overschotten aan munitie en binnen de nieuwe regeringscoalitie groeit het debat over mogelijke versoepeling. Voorlopig kiest Tokio dus voor diplomatieke en economische steun als middel om zowel Moskou als Peking een signaal te geven dat grenzen overschrijden niet zonder consequenties blijft.