VN viert 80e verjaardag in crisis: mensenrechten onder druk
In dit artikel:
De Verenigde Naties bestaan acht decennia, maar de viering krijgt een bittere bijsmaak: de club van 51 landen in 1945 is uitgegroeid naar 193 lidstaten, maar haar slagkracht slinkt juist nu de interne verdeeldheid en financiële krapte toenemen. Voor komend jaar staat een forse bezuiniging van ongeveer 15 procent op het programma, en belangenorganisaties waarschuwen dat mensenrechten daar het zwaarst onder lijden.
Belangrijkste spelers in die verzwakking zijn de Verenigde Staten, China en Rusland. Washington, dat historisch een groot deel van de begroting voor zijn rekening nam (ruim een vijfde van de reguliere begroting, circa een kwart van de vredesmissies en 40 procent van de humanitaire hulp), heeft onder president Trump zijn betalingen grotendeels stopgezet. Trump openlijk afwijzend over de VN en Amerikaanse beleidsmakers zoals Jared Kushner en speciaal gezant Steve Witkoff zoeken vooral transactionele, op belangen gebaseerde oplossingen — een koers die botst met de traditionele Amerikaanse nadruk op mensenrechten en democratische waarden. De VS stapten onder meer uit onderdelen als het mensenrechtenbureau OHCHR en werken niet meer mee aan het jaarlijkse VN-mensenrechtenrapport.
China betaalt te laat waardoor gelden niet meer besteed kunnen worden, en Rusland en China gebruiken hun positie volgens mensenrechtenonderzoeker Angeli Datt (ISHR) om het begrotingsproces te gijzelen en een anti-mensenrechtenagenda te bevorderen. Concrete gevolgen zijn zichtbaar: een VN-onderzoek naar oorlogsmisdaden in Congo kon bijvoorbeeld niet doorgaan, en diplomaten zeggen in rapporten dat sommige landen zich in aanwezigheid van Chinese vertegenwoordigers terughoudend opstellen uit vrees voor repercussies.
Voormalig secretaris-generaal Ban Ki-moon erkent de spanningen, maar benadrukt dat mondiale problemen gezamenlijke actie vergen: geen enkel land kan volgens hem deze uitdagingen alleen oplossen. Conclusie: de doelen van de VN — vrede, internationaal recht en mensenrechten — zijn ongewijzigd sinds 1945, maar hun uitvoering wordt in praktijk steeds meer gefrustreerd door geopolitieke ruilhandel, financieringstekorten en strategische terugtrekkingen van grote lidstaten.