VN-hof in historische zaak: Landen zijn verplicht klimaat te beschermen
In dit artikel:
Het Internationaal Gerechtshof (IGH) heeft recentelijk in een baanbrekende klimaatzaak geoordeeld dat landen verplicht zijn het klimaat te beschermen, met een speciale verantwoordelijkheid voor geïndustrialiseerde landen om hierin het voortouw te nemen. Hoewel het vonnis een adviesopinie betreft en daarmee niet juridisch bindend is, biedt het wel belangrijke juridische context bij bestaande klimaatverdragen en zal het een grote invloed hebben op toekomstige klimaatgerelateerde rechtszaken wereldwijd.
De voorzittende rechter, Yuji Iwasawa, benadrukte de urgente en existentiële dreiging van klimaatverandering en stelde dat het mensenrecht op een schoon, gezond en duurzaam milieu fundamenteel is voor het respecteren van andere mensenrechten. Het hof wees op de ernstige gevolgen van klimaatverandering, zoals overstromingen en droogte, die onder meer de gezondheid, voedselzekerheid en toegang tot water bedreigen en kunnen leiden tot gedwongen migratie.
Wanneer landen hun klimaatverplichtingen niet nakomen, kan dit volgens het IGH mogelijk leiden tot rechtszaken van getroffen landen die bijvoorbeeld schadevergoedingen eisen, mits er een duidelijk causaal verband is tussen het handelen van het ene land en de schade in het andere.
De zaak is uniek doordat bijna honderd VN-lidstaten hun standpunten tijdens hoorzittingen in december presenteerden, variërend van economische bezorgdheden tot dringende oproepen om strengere klimaatmaatregelen. Deze uiteenlopende visies zijn door vijftien internationale VN-rechters zorgvuldig geëvalueerd.
Aan de basis van deze kwestie ligt het initiatief van studenten uit Vanuatu, een eilandstaat in de Stille Oceaan, die zich bedreigd voelt door de stijgende zeespiegel. Vanuatu lobbyde sinds 2019 namens kleine eilandstaten om deze zaak voor het IGH te brengen, wat in 2023 officieel werd aangenomen. Het doel is niet om schuldigen aan te wijzen, maar een dialoog tussen landen te faciliteren over hun klimaatverantwoordelijkheden.