Vliegtuig Von der Leyen moest plots landen zonder gps: 'Ongegeneerde actie van Rusland'

In dit artikel:

Zondag viel rond de luchthaven van Plovdiv in Bulgarije het gps-signaal uit precies toen het toestel van Europees Commissievoorzitter Ursula von der Leyen daar zou landen. De Bulgaarse autoriteiten spreken van opzettelijke verstoring en wijzen mogelijke verantwoordelijkheid van Rusland. Door het wegvallen van gps moesten piloten hun positie bepalen met andere navigatie-instrumenten en papieren luchtvaartkaarten.

De Vereniging van Nederlandse Verkeersvliegers (VNV) zegt dat dit type storingen vaker voorkomt bij vluchten in de buurt van Rusland. Naast compleet wegvallend signaal doen zich ook regelmatig gevallen van gps‑spoofing voor, waarbij de weergegeven positie niet overeenkomt met de werkelijke locatie. Ruud Stegers, piloot en president van de VNV, waarschuwt: “Het systeem laat ons dan namelijk denken dat we ons ergens anders bevinden dan we in werkelijkheid zijn.” Dat is verwarrender en risicovoller dan alleen signaalverlies. Veel luchthavens beschikken echter over een Instrument Landing System (ILS), waardoor landen vaak nog veilig mogelijk blijft.

Het gebruik van gps‑jamming en spoofing past volgens experts in militaire tactieken om tegenstanders te hinderen of eigen bewegingen te verhullen; het bemoeilijkt waarneming vanuit de ruimte en vermindert de nauwkeurigheid van raketten en artillerie die op gps vertrouwen. Het belemmeren van piloten en luchtverkeersleiding is strafbaar, maar attribution en passende reacties zijn complex in het huidige veld van hybride aanvallen.

Hoogleraar Cyber Warfare Peter Pijpers benadrukt die dilemma’s: “Wanneer is een actie een oorlogsdaad die niet onbeantwoord kan blijven? Dat is al moeilijk te bepalen als het gaat over echte bommen en granaten.” Landen wegen digitaal geweld verschillend af, waardoor de politieke en juridische gevolgen van gps‑verstoring uiteenlopen, terwijl de veiligheidsrisico’s voor de luchtvaart concreet en reëel blijven.