Vlaamse fertiliteitscentra stoppen samenwerking met Deense spermabank na donorschandaal: "Willen duidelijk signaal geven"
In dit artikel:
Vlaamse fertiliteitscentra bestellen sinds kort geen nieuw sperma meer van de Deense Europese Spermabank (ESB). Dat blijkt uit een rondvraag van VRT NWS nadat in mei duidelijk werd dat in België één donor van die bank bij 39 vrouwen was gebruikt, wat heeft geleid tot 55 donorkinderen — ver boven het wettelijk toegestane maximum van zes gezinnen per donor. Diezelfde donor bleek bovendien een kankerverwekkende genmutatie te dragen die in sommige gevallen is doorgegeven aan kinderen.
De ontdekking kwam boven water toen in 2024 een nationaal donorregister werd ingevoerd, waardoor fertiliteitscentra konden nagaan hoeveel keer een donor in ons land al was gebruikt. Dat register toonde ook aan dat van minstens 26 andere buitenlandse donoren in België het zaad bij meer dan zes gezinnen was toegepast; veel van die donoren werden eveneens via de ESB geleverd. Ook signalen uit 2011 dat het quotum van zes voor de betreffende Deense donor al bereikt was, bleven later onvoldoende gevolgd.
Als gevolg hebben vrijwel alle Vlaamse centra die regelmatig bij de ESB bestelden de samenwerking stopgezet. UZ Gent trok de stekker in juni uit de samenwerking; ook AZ Sint-Jan (Brugge), Ziekenhuis aan de Stroom (Antwerpen), Ziekenhuis Oost-Limburg, Jessa (Hasselt), AZ Sint-Lucas (Gent) en AZ Groeninge (Kortrijk) gebruiken geen nieuwe donoren meer van de ESB. UZ Brussel had eerder al afstand genomen; alleen AZ Jan Palfijn (Gent) zegt in uitzonderlijke gevallen nog te bestellen wanneer specifieke donorkenmerken nergens anders te vinden zijn. Bestaande gezinnen kunnen bij hun oorspronkelijke donor blijven voor een broer of zus.
Het probleem is deels structureel: de wettelijke limiet van zes gezinnen per donor bestaat al sinds 2007, maar controle was pas mogelijk na de komst van het centrale register in 2024. Tot dan hield elk centrum alleen bij of het binnen zijn eigen patiënten het quotum overschreed; spermabanken konden bestellingen registreren, maar de ESB stelt dat zij afhankelijk waren van meldingen van geslaagde zwangerschappen door de centra om een donor te blokkeren. Experts en sommige klinieken noemen dat systeem onvoldoende betrouwbaar. Ook worden drie Belgische klinieken ervan verdacht binnen hun eigen werking de limiet overtreden te hebben; het parket onderzoekt twee van hen, waaronder het UZ Brussel.
Minister Frank Vandenbroucke vroeg een audit naar het FAGG, het agentschap dat toezicht had moeten houden, en die audit wordt binnenkort in de Kamer gepresenteerd. Klinieken tonen terughoudendheid om juridische stappen tegen de ESB te ondernemen, maar de zaak heeft geleid tot breed intern onderzoek en tot een zoektocht naar nieuwe, beter controleerbare donordistributiepartners.