Vijf problemen die we gelukkig (even) niet meer hebben
In dit artikel:
De columnist blikt terug op vijftien jaar Nederlandse verkiezingscampagnes en constateert een patroon: elke verkiezing ging vergezeld van een groot ‘ramp’-verhaal, maar veel van die dreigingen zijn inmiddels flink gerelativeerd. In 2010 domineerden na de kredietcrisis de angst voor bezuinigingen op zorg, onderwijs en sociale zekerheid (CPB waarschuwde voor oplopend begrotingstekort). In 2012 heerste de eurocrisis, met ook een ingestorte huizenmarkt en oplopende jeugdwerkloosheid. In 2017 stond de flexibilisering van de arbeidsmarkt centraal, daarna kwam de pandemie met lockdowns en coronamaatregelen, en in 2023 waren hoge inflatie en bestaansonzekerheid het onderwerp van de campagne.
Toch zijn veel van die dreigingen minder acuut: de staatsschuld is gedaald tot circa 43% van het bbp en het begrotingstekort ligt ruim binnen Europese normen; corona is voor de meeste mensen niet meer het levensbedreigende probleem van weleer; de werkloosheid is laag en armoede neemt over het geheel af; het aandeel vaste contracten stijgt weer; en de eurocrisis lijkt in de praktijk achter ons te liggen (Griekse tienjaarsrentes lager dan Amerikaanse). Dat levert volgens de auteur een belangrijke, maar vaak vergeten conclusie op: het loont om stil te staan bij wat niet is uitgekomen.
De winnaarstoon is echter getemperd door kanttekeningen. Veel verbeteringen zijn eerder het gevolg van conjunctuur dan van duurzame politieke oplossingen; bij een nieuwe recessie kunnen oude problemen terugkeren. De klimaatopgave blijft grotendeels onopgelost. Daarnaast waarschuwt de columnist voor politieke risico’s: de opkomst van autoritaire en populistische leiders (met verwijzing naar Trump en Wilders) bedreigt de democratie en rechtsstaat. Idealiter zouden ook die zorgen over vier jaar tot het verleden behoren, maar dat is allerminst zeker.
Kortom: er is reden voor relatieve mildheid over het huidige Nederland — veel ramptoerisme viel mee — maar tegelijkertijd blijft er urgente behoefte aan blijvende, politieke oplossingen voor economische, sociale en democratische uitdagingen.