Victoria sluit als eerste deelstaat van Australië verdrag met inheemse bevolking: "Historisch moment voor ons volk"
In dit artikel:
Victoria is de eerste deelstaat in Australië die formeel een verdrag met haar inheemse bevolking heeft afgesloten. Het besluit, aangenomen na twee dagen debat in de deelstaatparlementaire Eerste Kamer (21 voor, 16 tegen), geeft Aboriginals en Straat Torres-eilanders structureel inspraak op beleid dat hun leven raakt. De deelstaatregering noemt het een doorbraak in erkenning en verzoening; premier Jacinta Allan zei dat het de gemeenschap “de macht” geeft om beleid mede vorm te geven en zo een eerlijker Victoria te bouwen.
Het verdrag komt twee jaar nadat een nationaal referendum om inheemse Australiërs constitutioneel te erkennen was gestrand — bijna 60 procent stemde toen tegen — en volgt op meer dan een decennium van lokale actie en onderhandelingen. Ngarra Murray, medevoorzitter van de First Peoples' Assembly, bestempelt het moment als historisch en verwacht dat het de basis zal vormen voor doorgegeven verhalen van veerkracht en activisme.
De overeenkomst bevat concrete institutionele en inhoudelijke maatregelen. Belangrijke onderdelen zijn:
- Verderzetten van de Yoorrook-commissie, een waarheidscommissie die het koloniale verleden onderzocht en concludeerde dat in de eerste twintig jaar na kolonisatie van Victoria driekwart van de inheemse bevolking werd gedood, en onomstotelijk stelt dat er sprake was van genocide.
- Oprichting van een nieuw raadgevend orgaan, de Gellung Warl-commissie, dat geraadpleegd moet worden over wetten en beleid die de inheemse gemeenschappen raken, en zo moet toezien op nagekomen verplichtingen om ongelijkheden te verkleinen.
- Hervormingen in het onderwijs: het curriculum wordt aangepast zodat kinderen méér inzicht krijgen in de duistere bladzijden van de koloniale geschiedenis.
- Een formele excuses van de deelstaatregering aan de oorspronkelijke bewoners.
De aanleiding voor het verdrag ligt in historische ongelijkheid: Aboriginals en Straat Torres-eilanders vormen ongeveer 3,8 procent van de Australische bevolking, maar hebben gemiddeld een levensverwachting die circa negen jaar korter is, plegen twee keer zo vaak zelfmoord en zijn sterk oververtegenwoordigd in detentie. De sociale en economische achterstanden worden geworteld in decennialange discriminatie, geweld en beleid zoals de ontvoering van kinderen tot in de jaren zeventig.
Onzekerheden blijven: de uitvoering van het verdrag kost naar schatting tientallen miljoenen dollars per jaar en de lokale oppositie heeft aangekondigd het akkoord direct te willen intrekken als zij na de verkiezingen van eind 2026 aan de macht komt. Victoria zet hiermee als eerste staat de 'Voice, Treaty, Truth'-benadering uit het Uluru Statement from the Heart om; voorstanders hopen dat het als voorbeeld dienstdoet voor andere staten — Zuid-Australië is al met soortgelijke stappen bezig. Jill Gallagher van de gezondheidsraad voor Aboriginals zei dat het een kans is om te tonen dat erkenning niets is om bang voor te zijn, maar eerder een brug naar meer saamhorigheid.