Vertrek NSC laat Den Haag in chaos achter: hoe nu verder?
In dit artikel:
Vrijdagavond stapte de NSC uit het kabinet nadat minister van Buitenlandse Zaken Caspar Veldkamp vanwege een blokkade van nieuwe sancties tegen Israël zijn baan opgaf. Daardoor blijven alleen VVD en BBB over; samen hebben zij nog maar 32 Kamerzetels. Premier Dick Schoof had het kabinet al als gevallen opgegeven en zijn ontslag bij de koning ingediend, waarmee het kabinet demissionair is—maar nu moeten procedures worden afgerond om ook de vertrekkende NSC-bewindslieden formeel uit hun functies te ontslaan.
De stap van Veldkamp kwam voort uit een diep tekort aan vertrouwen binnen het kabinet; NSC-vicepremier en partijleider Eddie van Hijum zei dat zijn partij “klaar” was met de situatie. NSC trok ook meteen de overige ministers en staatssecretarissen terug. Dat laat vijf ministersposten vacant: Sociale Zaken, Volksgezondheid, Buitenlandse Zaken, Binnenlandse Zaken en Onderwijs, plus vier staatssecretariaten (Fiscaliteit; Toeslagen en Herstel; Rechtsbescherming; Buitenlandse Handel).
Constitutioneel is het mogelijk dat VVD en BBB het demissionaire bestuur voortzetten, maar zij vormen met 32 zetels een flinke minderheid. Emeritus hoogleraar staatsrecht Paul Bovend’Eert stelt dat er praktisch geen alternatief is: een nieuwe minister van Buitenlandse Zaken uit NSC-kringen zou tegen precies dezelfde politieke blokkades aanlopen en daardoor ongeloofwaardig zijn. Ook noemt hij het uitzonderlijk dat een hele partij tijdens een demissionaire periode om een inhoudelijk geschil het kabinet verlaat — zo’n precedent is volgens hem moeilijk te vinden.
Hoe VVD en BBB de lege posten willen invullen is nog onduidelijk. Waarschijnlijk worden enkele portefeuilles gecombineerd en verdwijnen bepaalde staatssecretariaten; Mariëlle Paul (staatstsecretaris Onderwijs) wordt genoemd als kandidaat om het ministerie van Onderwijs over te nemen. In de komende weken zullen de twee partijen urgent naar vervangers zoeken, wat bemoeilijkt wordt doordat ze instappen in een kabinet dat al twee keer gevallen is.
De resterende taak van het demissionaire kabinet is beperkt: lopende zaken afhandelen, een simpele begroting voorbereiden voor Prinsjesdag en zorgen dat het land blijft functioneren totdat een nieuw kabinet is gevormd. Schoof beraadt zich verder op hoe dit precies vorm krijgt; formeel moet de koning nog toestemmen met onmiddellijke ontslagen van de NSC-bewindslieden.