Vertrek NSC laat Den Haag in chaos achter: hoe nu verder?
In dit artikel:
Het kabinet, dat al demissionair was nadat in juni de PVV-ministers op last van Geert Wilders vertrokken, is opnieuw uiteen gevallen: NSC trekt in reactie op het blokkeren van nieuwe sancties tegen Israël alle bewindslieden terug nadat minister van Buitenlandse Zaken Caspar Veldkamp opstapte. NSC-leider en vicepremier Eddie van Hijum verklaarde dat zijn partij “er klaar mee” is.
Demissionair premier Dick Schoof had bij het begin van de demissionaire periode al ontslag aangeboden aan de koning, waardoor NSC-ministers geen afzonderlijke ontslagbrieven hoeven te indienen; de koning moet hun vertrek nu formeel als onmiddellijk ontslag verwerken. De directe aanleiding voor de NSC-uittreding was volgens partij en waarnemers het weggeslagen vertrouwen na het blokkeren van het sanctievoorstel.
Door het vertrek vallen vijf ministersposten leeg (Sociale Zaken, Volksgezondheid, Buitenlandse Zaken, Binnenlandse Zaken en Onderwijs) plus vier staatssecretariaten (Fiscaliteit; Toeslagen en Herstel; Rechtsbescherming; en Buitenlandse Handel). VVD en BBB blijven over en hebben samen slechts 32 Kamerzetels, een duidelijke minderheid. Demissionair premier Schoof beraadt zich op hoe verder; deskundigen zoals emeritus hoogleraar staatsrecht Paul Bovend’eert achten het meest waarschijnlijk dat VVD en BBB voorlopig de taak blijven uitvoeren omdat een nieuwe formatie niet reëel is en vervanging door NSC-politici politiek ongeloofwaardig zou zijn.
Praktisch betekent dit dat VVD en BBB in de komende weken moeten zoeken naar tijdelijke invullingen, waarbij combinaties van ministeries en het schrappen van staatssecretariaten waarschijnlijk zijn (bijvoorbeeld samenvoeging van fiscaliteit en toeslagen, of staatssecretaris Mariëlle Paul als minister van Onderwijs). Het aantrekken van nieuwe bewindslieden wordt echter lastig: kandidaten stappen in een kabinet dat al twee keer is gevallen.
Historisch gezien komt het zó dat een gehele partijgroep om één inhoudelijk geschil tegelijk opstapt niet veel voor; wel zijn tijdelijke vervangingen in demissionaire periodes eerder voorgekomen (bijv. bij Wopke Hoekstra). Voor burgers en politiek betekent de nieuwe situatie vooral een nog kleinere meerderheidsbasis om de lopende zaken af te handelen en een eenvoudige begroting voor Prinsjesdag op te stellen, terwijl ambitieuzer beleid onwaarschijnlijk is zolang het kabinet demissionair blijft.