Verkeer op snelwegen zit vogels in de weg

In dit artikel:

Paul Donalds recente boek Traffication rekent verkeersslachtoffers in Europa voor op mogelijk enkele honderd miljoen vogels per jaar, al betekent dat niet bij alle soorten automatisch een dreiging voor de populaties: veel dode vogels zijn jonge dieren die anders ook zouden overlijden. Voor sommige soorten is er wel reden tot zorg; zo kan de kerkuil tot ongeveer 15% van de jaargroei als verkeersslachtoffer verliezen.

Nieuw Nederlands onderzoek, uitgevoerd door René van Dijk (Geonius/Sweco) met Sovon‑onderzoekers Paul van Els en Ruud Foppen in opdracht van Rijkswaterstaat, bevestigt en vult eerdere bevindingen aan over verkeersinvloed op broedvogels. De studie baseert zich op een uitzonderlijke dataset van Sovon: meer dan 30 jaar aan broedvogelkaarten, ruim 150.000 territoria en circa 140 soorten, verzameld door duizenden vrijwilligers. Daarmee konden langs snelwegen stroken van 50 meter breed parallel aan de weg worden geanalyseerd en is met regressiemodellen de relatie tussen afstand tot de weg en territoriadichtheid bepaald.

Belangrijkste resultaten:
- Voor ongeveer de helft van de onderzochte soorten is er een duidelijk negatieve dichtheidseffect vlak langs snelwegen. Sommige soorten tonen juist hogere dichtheden, maar dat blijft de uitzondering.
- Lagere aantallen vogels werden vastgesteld tot wel 650 meter vanaf een snelweg.
- Effecten traden op in verschillende habitats: bos, grasland, struweel en moeras laten in grote lijnen vergelijkbare terugtrekkingen zien.
- Verkeersintensiteit bleek cruciaal: boven circa 100.000 voertuigen per etmaal nemen effectafstanden sterk toe. Dit ondersteunt dat verkeersgebonden factoren (geluid, zichtbaarheid, licht) de oorzaak zijn.

De precieze werkingsmechanismen blijven deels onduidelijk en vermoedelijk soort‑specifiek. Waarschijnlijk spelen zangmaskering door lawaai, verblinding door koplampen en verhoogde stress (bijvoorbeeld hogere hartslag) een rol, soms gecombineerd. Praktische consequentie is dat wegen effectief leefgebied wegnemen omdat vogels drukke zones mijden, wat op nationale schaal tot aantalsdaling kan bijdragen.

Toepassing en vervolg:
- Rijkswaterstaat kan de nieuwe inzichten gebruiken om beoordelingsmethoden bij aanleg of wijziging van wegen te verscherpen en te vereenvoudigen.
- Het onderzoek illustreert ook de waarde van lange reeks, vrijwilliger‑gedragen dataseries voor ecologische toetsing.
- Sovon onderzoekt dit Jaar van de Torenvalk expliciet foerageren langs wegen: bermen trekken torenvalken aan als jachtgebied en uitkijkposten, maar vormen tegelijk een risico door aanrijdingen; het jaarschema van gebruik (vooral herfst en winter?) blijft onduidelijk.

Kortom: wegen beïnvloeden broedvogels verder van de rijbaan dan vaak gedacht, vooral bij druk verkeer, en vragen om bij weginrichting en ruimtelijke planning expliciet rekening te houden met effecten op vogelpopulaties.