Verdwijnen de hekken aan de voet van de Martinitoren? De kunstenaar uit Eelderwolde: 'Ze zetten het weg als vijandige architectuur'
In dit artikel:
Albert Geertjes is verbijsterd: zonder rechtstreeks te zijn ingelicht heeft hij vernomen dat de door hem ontworpen toegangspoorten onder de Martinitoren mogelijk verdwijnen. De metalen spijlen, die ’s nachts als afsluiting dienstdoen om urineplegers en ’vozen’ uit de onderdoorgang te weren, zijn volgens hem juist zorgvuldig vormgegeven: ze buigen bovenin met een subtiel gotisch knikje, doen denken aan orgelpijpen en zijn voorzien van verlichting. De boog van de spijlen sluit aan op de zachte boog van de stenen rij erboven, waardoor het werk integraal met het monument lijkt te praten.
De gemeente en de Stichting Martinikerk overwegen echter de hoofdentree voortaan onder de toren te leggen en lieten Van Hoogevest Architecten een plan uitwerken met hoge glazen deuren. Dat bureau bestempelde Geertjes’ constructie als “vijandige architectuur” — een kwalificatie die hij en zijn collega-vormgever Peter de Kan niet begrijpen. Zij wijzen erop dat hun ontwerp, uitgevoerd rond 2000, onderdeel was van een breder opknapplan voor de toren: een informatieve beklimming, een groot glas voor zicht op de stenen sluitstenen bovenin en een oplossing voor de nachtelijke afsluiting van de onderdoorgang. De poorten functioneerden ook technisch als scharnier, aangepast aan strenge monumentale eisen die het gebruik van bevestigingsmiddelen beperken.
De aanleiding voor de wijzigingswens is praktisch: de gemeente wil een uitnodigende entree en vooral de bescherming van het waardevolle Schnitgerorgel beter borgen. Momenteel biedt een glazen wand achter de huidige toegang tempering van buitenlucht; de ingang wordt doorgaans alleen gebruikt bij officiële gelegenheden zoals de opening van het Academisch Jaar of koninklijke bezoeken. Afgelopen zomer is een proefperiode van bijna twee maanden gehouden, wat de interesse om de hoofdentree te verplaatsen aanwakkerde — tot onzekerheid bij Geertjes over de toekomst van zijn hekwerk.
Er spelen bestuurlijke en eigendomskwesties: sinds 1975 is de Stichting Martinikerk eigenaar van de kerk maar niet van de toren; die behoorde sinds 1798 toe aan de gemeente. Concerndirecteur Bert Popken volgt de plannen persoonlijk, iets waar Geertjes zich over verbaast omdat hij niet is geraadpleegd. De gemeente laat weten plannen uit te werken en spreekt van een mogelijke herbestemming van het hekwerk mocht verwijdering aan de orde komen, maar concrete garanties ontbreken.
Kortom: een esthetisch en functioneel ontworpen kunstwerk dat praktisch problemen oploste, staat op gespannen voet met nieuwe plannen voor een meer “open” entree en strengere beschermingswensen voor het monumentale interieur — en de maker vreest dat vakmanschap en monumentvriendelijkheid het kind van de rekening worden.