Verboden en toch uitgevoerd: wat is test voor 'ouderschapsbekwaamheid' waardoor vrouw uit Groenland baby moest afstaan in Denemarken?

In dit artikel:

Deens onderzoek naar ouderschapsbekwaamheid (FKU) ligt opnieuw onder vuur nadat het toch werd toegepast bij de 18‑jarige Ivana Nikoline Brønlund, een Groenlandse vrouw die begin dit jaar beviel van dochtertje Aviaja‑Luuna — het kind werd ongeveer een uur na de geboorte weggehaald. Brønlund, die opgroeide in Denemarken en recentelijk voor het Groenlandse nationale handbalteam speelde, mag haar dochter nu alleen onder begeleiding eens in de twee weken zien. De gemeentelijke beslissing berustte op een FKU‑onderzoek; hoe dat kon gebeuren terwijl het gebruik van de FKU bij Groenlandse gezinnen sinds januari 2025 officieel verboden is, wordt onderzocht.

Wat is de FKU?
De forældrekompetenceundersøgelse (FKU) is geen korte schriftelijke test maar een uitgebreid onderzoek bestaande uit gesprekken, observaties en eventueel gestandaardiseerde psychologische testen. Het beoordeelt onder meer hoe ouders reageren op hypothetische situaties, hun zelfbeeld, hun psychische en fysieke toestand en hun toekomstplannen. Gemeenten kunnen zo’n onderzoek aanvragen bij ernstige zorgen over de zorg voor een kind; op basis van de uitkomsten worden beslissingen genomen over gezinsondersteuning, uithuisplaatsing of contactregelingen. De FKU is volgens zijn opstellers psychometrisch onderbouwd met richtlijnen om betrouwbare beoordelingen te garanderen.

Waarom is de FKU zo omstreden?
De kernkritiek is dat de FKU is ontwikkeld vanuit westerse opvattingen over opvoeding en communicatie en weinig tot geen rekening houdt met Groenlandse taal, cultuur en familiepraktijken. Het onderzoek wordt vrijwel uitsluitend in het Deens afgenomen, terwijl veel Inuit in Denemarken de Groenlandse taal beter beheersen of communiceren via grotendeels non‑verbale en cultuurgebonden wijzen. Daardoor worden gedragingen en communicatiestijlen van Groenlandse ouders vaak verkeerd geïnterpreteerd; inzichten of stilte kunnen onterecht als cognitieve beperkingen worden gezien. Advocaten en activisten stellen dat dit patroon heeft geleid tot onterechte verwijderingen van kinderen en het verbreken van familiebanden en cultureel erfgoed.

Cijfers en historische context
De effecten zijn meetbaar: volgens het Deense Centrum voor Sociaal Onderzoek (2022) verblijven 7% van de kinderen met twee Groenlandse ouders en 5% met ten minste één Groenlandse ouder in de jeugdzorg of pleeggezinnen — tegenover slechts 1% bij volledig Deense kinderen. De ongelijkheid krijgt extra gewicht tegen een historische achtergrond van koloniale assimilatiepolitiek, waaronder het gedwongen weghalen van Inuit‑kinderen voor een ‘Deense’ opvoeding. Ongeveer 17.000 mensen met Groenlandse wortels wonen momenteel in Denemarken.

Internationale en lokale kritiek leidde tot verbod
De FKU stond al jaren ter discussie. Het Deense Instituut voor de Rechten van de Mens waarschuwde in 2022, en in 2023 noemde de speciale VN‑rapporteur voor de rechten van inheemse volkeren de FKU “zeer gebrekkig en cultureel ongevoelig.” Naar aanleiding van aanhoudende klachten en publieke verontwaardiging kondigde de Deense regering in januari 2025 een verbod aan op het gebruik van de FKU bij Groenlandse gezinnen; het verbod trad in mei in werking. Eerder leidde een vergelijkbare zaak — waarbij een 38‑jarige moeder enkele uren na de bevalling haar baby moest afstaan op basis van een FKU — tot massale protesten in zowel Groenland als Denemarken en droeg bij aan het besluit tot verbieden.

Reactie van de Deense overheid en onduidelijkheden rond Brønlund‑zaak
Het ministerie van Sociale Zaken belooft de parentale onderzoeken cultureel sensitief te maken, Groenlandse taal en cultuur te integreren en Groenlandse deskundigen te betrekken. Ook is aangekondigd dat eerdere zaken herzien zullen worden om mogelijk onterechte uithuisplaatsingen te herstellen en het vertrouwen tussen gemeentes en Groenlandse gemeenschappen te herstellen. In de zaak van Brønlund is de timing problematisch: haar FKU‑procedure begon in april en werd in juni afgerond, in een periode waarin het verbod werd aangekondigd maar nog niet overal als strikt toepasbaar werd beschouwd. Gemeente Hvidovre erkent dat er fouten zijn gemaakt; minister Sophie Hæstorp Andersen heeft gezegd dat de kwestie onderzocht moet worden.

Breder signaal
De zaak toont aan dat beleidswijzigingen op papier nog niet automatisch zorgen wegnemen die diep verankerd zitten in procedures, taalbarrières en culturele misverstanden. Voor Groenlandse families betekent het verbod op de FKU een eerste stap, maar activisten en experts pleiten voor structurele veranderingen: training van sociaal werkers, inzet van tolk‑ en cultuurdeskundigheid en een grondige herziening van instrumenten die bepalen of een gezin als ‘vaardig’ wordt gezien. Zonder die aanpassingen blijven het risico en de ontwrichtende gevolgen van foutieve beoordelingen bestaan.