Van ziekte herstelde Johan Remkes was bijna premier geweest
In dit artikel:
Peter Kee en Thijs Broer brengen in Het kon minder — De lessen van Johan Remkes een uitvoerige, persoonlijke biografie van de 74‑jarige Groningse VVD‑veteraan. Het boek is gebaseerd op tientallen gesprekken met Remkes zelf en mensen uit zijn omgeving en schetst hoe een tuinderzoon uit Zuidbroek uitgroeide tot een vaak ingeschakelde crisismanager in Den Haag: informateur, minister, staatssecretaris, Tweede Kamerlid, commissaris van de Koning en interim‑gouverneur.
Remkes wordt portretteerd als een nuchtere, soms onorthodoxe politicus: een lange man in regenjas die graag een sigaret opstak en na verhitte debatten weer een biertje dronk met tegenstanders. Zijn politieke loopbaan begon in de Groningse gemeenteraad en bracht hem langs opvallende wendingen — van het provinciebestuur waar hij het Akkoord van de Wolthoorn sloot met een PvdA‑voorman, tot de Haagse top waar hij de opkomst van figuren als Fortuyn, Wilders en Rutte meemaakte. De auteurstekst benadrukt Remkes’ reputatie als 'brandjeblusser': vaker werd hij gevraagd vastgelopen dossiers op te lossen, variërend van kabinetsformaties tot het stikstofbeleid.
Controverses en misstappen komen ook aan bod. Als minister van Binnenlandse Zaken kreeg Remkes in 2004 zware kritiek omdat hij tijdens de tsunami‑ramp op vakantie was in Thailand; dat leidde tot scherpe politieke en publieke verwijten. In de jaren daarna speelde hij een rol in de Groningse discussie over gaswinning: aanvankelijk nam ook hij eerste meldingen van schade en bevingen niet direct serieus, maar later waarschuwde hij bestuurlijk herhaaldelijk — onder meer in een brief aan minister Henk Kamp in 2014 — over de gebrekkige afhandelingsstructuur. Als informateur sleepte hij Rutte en onderhandelaars naar Groningen om het belang van herstel voor de provincie duidelijk te maken; uiteindelijk voerde hij gesprekken over compensatieclaims die aanvankelijk op 30 miljard werden ingezet en bij de uitkomst uitkwamen op 22 miljard.
Het boek beschrijft ook de theatrale kanten van onderhandelingspolitiek: tijdens formatiegesprekken rond Sigrid Kaag ontstonden geruchten dat Remkes 'drank in de man' had, gefluisterd door spindoctors. D66 moest zich later excuseren; de episode illustreert hoe beeldvorming en roddel politieke processen kunnen beïnvloeden. Remkes’ stikstofrapport leverde hem lof op, maar concrete beleidsdoorbraken bleven uit en de daaropvolgende kabinetten liepen stuk.
Privé en gezondheid krijgen eveneens aandacht. Recentelijk raakte Remkes ernstig ziek door een hersenontsteking; hij herstelde, maar moest functies neerleggen en kampte met geheugenproblemen. Rutte hield contact tijdens zijn ziekte. Publiek verscheen Remkes terug bij de uitreiking van een oeuvreprijs en ontving de auteurs later in zijn woning in Groningen.
Centrale boodschap van het boek is dat Remkes een invloedrijke, soms tegenstrijdige figuur is: een pragmaticus die bruggen bouwde maar ook kritisch en eigenzinnig kon optreden. Hij waarschuwt in gesprekken met de auteurs dat samenwerking met Geert Wilders gevaarlijk is voor stabiel bestuur en pleit ervoor dat middenpartijen weer met elkaar de dialoog zoeken. Het kon minder presenteert zo zowel een levensportret als lessen over leiderschap, bestuurlijke verantwoordelijkheid en de spanning tussen pragmatisme en politiek imago.