Van vliegenzwam tot eekhoorntjesbrood, ze schieten als paddenstoelen uit de grond. 'Alsof ik een oude vriend weer zie'
In dit artikel:
Regen en relatief milde temperaturen maken oktober tot het paddenstoelenhoogseizoen: de vruchtlichamen van schimmels schieten nu massaal de grond en dood hout uit. Eef Arnolds (77), gepensioneerd ecoloog en voorzitter van de Paddenstoelenwerkgroep Drenthe, is een fervent verzamelaar en noemt oktober zijn favoriete maand omdat soorten als vliegenzwammen en aardappelbovisten bij dit natte weer veel verschijnen.
Nederland telt ruim zesduizend paddenstoelsoorten en juist die enorme variatie maakt het vak boeiend én lastig. Veel groepen zijn moeilijk te determineren; geen enkele expert kent ze allemaal door en door. Voor liefhebbers is het speuren naar de juiste naam daarom een belangrijk deel van de hobby. Sommige algemeen bekende exemplaren, zoals de vliegenzwam, blijven ook voor kenners een genot om te zien.
Waar je paddenstoelen vindt hangt sterk af van bodem en landschap. De karakteristieke rode vliegenzwam groeit vooral op de zandgronden van Drenthe; op de kleibodems van Groningen komt hij nauwelijks voor. Groningen heeft wel kleinere bosjes en landgoederen waar juist andere bijzondere soorten opduiken, zoals de opvallend knalrode kleibosrussula met gele lamellen en een specifieke geur die veel mensen meteen herkennen.
De werkgroep plukt tijdens excursies meestal alleen exemplaren om te determineren — niet om te consumeren — en Arnolds benadrukt de ecologische rol van paddenstoelen: ze zijn de ‘bloemen’ van schimmels, breken organisch materiaal af en vormen voedsel voor dieren zoals eekhoorns en reeën. Dat laatste verklaart waarom populaire eetbare soorten vaak ook door wilde dieren worden gezocht; het eekhoorntjesbrood draagt die naam niet zonder reden.
Over wildplukken waarschuwt Arnolds voor voorzichtigheid: een bescheiden, verantwoord gebruik schaadt de natuur niet direct, maar sommige soorten zijn giftig en veroorzaken jaarlijks vergiftigingen. Aanraken is doorgaans ongevaarlijk, maar netjes herkennen van soorten blijft cruciaal. Tot slot weerspiegelt veel nomenclatuur oud volksgeloof en gebruik: namen als satansboleet of heksenboleet verwijzen naar bijgeloof, terwijl de vliegenzwam zijn naam kreeg doordat men vroeger delen ervan gebruikte om vliegen te doden.