Van vliegenzwam tot eekhoorntjesboord, ze schieten als paddenstoelen uit de grond. 'Alsof ik een oude vriend weer zie'
In dit artikel:
Regen en milde temperaturen zetten in september-oktober de paddenstoelenwereld in beweging: vruchtlichamen schieten uit de vochtige bodem en herfst is daarmee het seizoen bij uitstek. Eef Arnolds (77), gepensioneerd ecoloog en voorzitter van de Paddenstoelenwerkgroep Drenthe, ziet oktober als de beste maand van het jaar. Voor liefhebbers betekent wisselvallig weer: “we mogen weer” op zoek naar soorten zoals vliegenzwammen en aardappelbovisten.
In Nederland komen naar schatting ruim 6.000 paddenstoelensoorten voor. Het zijn de zichtbare delen van schimmels die in bodem en hout leven. Die diversiteit maakt determineren vaak ingewikkeld en juist daardoor aantrekkelijk; speuren en puzzelen naar de juiste naam hoort bij de hobby. Arnolds blijft ook fan van algemeen bekende soorten: de vliegenzwam noemt hij nog steeds een schitterende verschijning.
Waar je welke soorten treft, hangt sterk van de ondergrond en het landschap af. De karakteristieke rode vliegenzwam groeit veel op de zanderige gronden van Drenthe, terwijl de kleibodems van Groningen andere, soms unieke soorten herbergen — denk aan de naar zijn vindplaats vernoemde kleibosrussula met zijn opvallende kleuren en geur. Bossen blijven algemeen goede plekken om te zoeken, al verschilt de soortenrijkdom per gebied.
Veel paddenstoelennamen zijn historisch bepaald: volksgeloof koppelde zwammen aan toverij en het bovennatuurlijke (satansboleet, heksenboleet, elfenbankje). De naam vliegenzwam verwijst naar een vroeger gebruik: stukjes zwam in melk lokten en doodden vliegen.
De Paddenstoelenwerkgroep plukt op excursies doorgaans niet om te eten, hooguit voor determinatie. Paddenstoelen vervullen ecologische rollen als voedselbron voor dieren (eekhoorns, reeën) en als onderdeel van schimmelnetwerken. Arnolds waarschuwt voor wildplukken: overmatig verwijderen schaadt de natuur, en vergissingen bij eetbaarheid leiden jaarlijks tot ziekenhuisopnames. Aanraken is niet gevaarlijk, maar eet alleen wat je met zekerheid herkent en raadpleeg experts bij twijfel.
Kort advies: geniet van de herfstpracht, leer van ervaren determinatoren, neem slechts bescheiden exemplaren mee en wees terughoudend bij consumptie.