Van Shildon naar Darlington: de reis die de wereld ingrijpend veranderde
In dit artikel:
Tweehonderd jaar na de allereerste passagierstrein staat in Shildon dit weekend de herhaling van die baanbrekende rit naar Stockton centraal. De Locomotion — de stoommachine die in 1825 het begin markeerde van reisvervoer per trein — maakte donderdag een proefrit onder toeziend oog van organisatoren en vrijwilligers, als slotstuk van maandenlange lezingen en tentoonstellingen. Nicci Halifax, die het jubileum coördineert, ziet de replica als symbool van een wereldwijde omwenteling die in gang werd gezet toen treinen niet alleen kolen en voedsel vervoerden, maar ook mensen mogelijk maakten.
De proefrit benadrukte zowel de kwetsbaarheid als de kracht van die eerste constructies: de Locomotion is verrassend klein, produceert enorm veel lawaai en haalde ooit niet veel meer dan 10 mijl per uur (ongeveer 15 km/u). In het reizigerscompartiment was plaats voor zo’n dertig personen, maar volgens overlevering klommen honderden toeschouwers op de vrachtwagens zodat er naar schatting zo’n 300 passagiers bij die eerste rit meekonden. Een beroemd anekdotisch detail: een paard dat bij Stockton een wedstrijd met de locentrein aanging, verloor — een zinnebeeld voor het tempo waarmee de spoorwegen de samenleving veranderden.
Het spoor ontwikkelde zich snel na die begindagen. De originele Locomotion explodeerde in 1829 maar werd herbouwd; spoorlijnen groeiden eerst in Engeland en later internationaal. In Nederland opende de eerste verbinding in 1839 tussen Haarlem en Amsterdam. Voor treinliefhebbers is het Locomotion-spoorwegmuseum in Shildon een bedevaartsplaats: vrijwilliger Graham Mortimer prijst de minutieuze voorbereiding van de proefritten en uit tegelijk nostalgie en kritiek op recentere ontwikkelingen in Brits spoorbeleid. Hij juicht dat delen van het spoor weer in staatshanden zijn en waardeert dat besparingen nu worden gebruikt om bestaande lijnen te verbeteren in plaats van grootschalige hogesnelheidsuitbreidingen.
Naast het terugkijken is er nadruk op toekomst en educatie: Halifax wil jongeren laten zien dat in Shildon pioniers als Robert Stephenson en Timothy Hackworth geschiedenis schreven, in de hoop nieuwe vernieuwers te inspireren. De theatrale proefrit — met veiligheidsinstructies, een groene fluwelen vlag en een langzaam heuvelopwaarts startende locomotive — zet de toon voor de jubileumviering en herinnert eraan hoe klein technische stappen grote maatschappelijke verschuivingen kunnen veroorzaken.