Van geitenwollensokken tot beleid: vijftig jaar Utrechts natuuronderzoek
In dit artikel:
3 oktober 2025 — Precies vijftig jaar geleden begon provincie Utrecht als koploper met systematisch ecologisch onderzoek naar de kwaliteit van haar natuur. Twee oud-medewerkers, Berry van Arkel (69) en Emma van den Dool (75), die samen tientallen jaren bij de provincie werkten, beschrijven die ontwikkeling in een net verschenen kroniek. Emma werkte bijna veertig jaar als karteerder en later ecologisch beleidsmedewerker; Berry was meer dan 43 jaar beleidsadviseur natuur. Ze ontmoetten elkaar in Vianen om de belangrijkste herinneringen en bevindingen te delen.
De kroniek reconstrueert hoe de monitoring ontstond, welke methodes werden gebruikt en hoe die zijn verfijnd. Het begon nadat Piet Hessel in 1972 bij de provincie pleitte voor het meenemen van natuurwaarden in ruimtelijke plannen; twee medewerkers kregen toen de opdracht monitoring voor te bereiden. Vanaf 1975 trokken veldteams, vaak studenten zoals Emma destijds, met lange lijsten en loep het landelijk gebied in. Zeldzame soorten werden met potlood op kaarten per vierkante kilometer vastgelegd; aanvankelijk alleen planten, later ook vlinders, libellen en zoogdieren. Verwerking gebeurde grotendeels handmatig totdat computers het werk vergemakkelijkten.
De auteurs benadrukken dat de kroniek niet alleen historisch is, maar praktisch nut heeft voor huidige beleidsmakers en adviseurs: keuzes over wat wel of niet is onderzocht zijn gedocumenteerd, ontbrekende data zijn makkelijker te traceren en bestaande datasets voorkomen dubbel werk. Achterin is een uitgebreide bronnenlijst opgenomen. Berry vertelt ook over weerstand: adviseurs lagen soms dwars bij plannenmakers en werden spottend de “eco-maffia” genoemd, waardoor kaarten zorgvuldig werden opgeborgen.
Ook nu monitort de provincie nog steeds, vaak uitbesteed aan adviesbureaus. Sietze van Dijk van Viridis, die al zeventien jaar voor de provincie werkt, benadrukt dat alleen lange termijngegevens trends zichtbaar maken en beleidsvoering mogelijk maken — noodzakelijk gezien de mondiale daling van biodiversiteit. Tijdens het gesprek in Vianen bleek de aanwezigheid van een kleine watersalamander een bemoedigend signaal voor lokale waterkwaliteit.