Van 'bouwen, bouwen, bouwen' gaan steeds meer plekken op Lelystad en Almere lijken. Hoe lelijk moet Nederland worden?
In dit artikel:
In Nederland is “nieuwbouw” steeds vaker synoniem voor grauw en onaantrekkelijk stadsbeeld, terwijl het tegelijkertijd bovenaan de agenda van vrijwel elke politieke partij staat. Recente lijsten met de lelijkste gemeenten zetten Lelystad en Almere telkens bovenaan: Lelystad als mislukte hommage aan Cornelis Lely met iconen als het Agoratheater en het station Lelystad Centrum die meer spot dan bewondering oproepen; Almere vooral vanwege een falend stadshart — de zogenaamde Esplanade — dat gebruikers als een lege, tochtige vlakte ervaren ondanks grootschalige herinrichtingen.
Critici leggen de oorzaak niet alleen bij projectontwerpen maar ook bij het onderwijs van architecten. In Nederland zouden veel studenten meteen gaan ontwerpen zonder voldoende kennis van historische bouwprincipes, verhoudingen en optische correcties, wat heeft geleid tot architectuur die gericht is op opvallende vormen en publiciteit in plaats van op mensvriendelijke maatvoering en stedelijke kwaliteit.
Tegelijk groeit de bevolking snel, niet door geboortes maar door migratie (afgelopen jaar een positief migratiesaldo van 107.768). Politieke partijen reageren met ambitieuze bouwplannen: D66 wil nieuwe steden, onder meer in het IJmeer; de VVD pleit voor dertig grote nieuwe woonwijken; Volt ziet woningen op locaties zoals de Tata Steel-locatie in IJmuiden; de PVV denkt aan het Mediapark in Hilversum. Demissionair minister Mona Keijzer presenteerde een 354 pagina’s tellende nota waarin staat dat er ongeveer 1,65 miljoen extra woningen nodig zijn — zo’n 20 procent bovenop het huidige woningbestand.
De combinatie van snelle bevolkingsgroei, politieke druk om snel te bouwen en een professionele cultuur die esthetiek en verhoudingen onderwaardeert leidt volgens de auteur tot een sombere prognose: veel meer plekken in Nederland dreigen te veranderen in monotone, naargeestige nieuwbouwgebieden die doen denken aan Lelystad en Almere. De noodzaak om betaalbare huisvesting te leveren en economische belangen (goedkope arbeidskrachten) betekenen dat bouwsels de komende decennia over het hele land zullen toenemen, tenzij er fundamenteel anders naar onderwijs, ontwerpprincipes en planvorming wordt gekeken.
Kort gezegd: de urgentie om te bouwen is reëel, maar zonder andere professionele en politieke keuzes kan het huidige bouwbeleid tot een veralgemening van lelijke, onpersoonlijke woongebieden leiden.