Uniek verdrag in Australië versterkt positie inheemse bevolking

In dit artikel:

In de deelstaat Victoria, waar Melbourne ligt, heeft de regionale regering voor het eerst een officieel verdrag gesloten met de lokale Aboriginal- en Straat Torres‑gemeenschappen. Het akkoord, na meer dan tien jaar onderhandelen, werd in het parlement met applaus en tranen aanvaard en treedt in december in werking. Deelstaatpremier Jacinta Allan zei dat het verdrag de inheemse gemeenschappen meer zeggenschap geeft over beleid dat hun leven beïnvloedt en volgens haar bijdraagt aan een eerlijker Victoria.

Het initiatief komt er twee jaar nadat een landelijke poging om via een referendum een constitutionele erkenning en een vaste ‘stem’ voor inheemse Australiërs afketste (bijna 60% stemde toen tegen). Ondanks die teleurstelling is er op deelstaatniveau doorgewerkt aan maatregelen om ongelijkheid te bestrijden.

Centraal in het verdrag staan waarheidsvinding en inspraak. De Yoorrook‑commissie (Yoorrook betekent ‘waarheid’) krijgt een voortzetting van haar werk; zij concludeerde dat in de eerste twintig jaren na kolonisatie in Victoria ruim driekwart van de oorspronkelijke bevolking werd gedood en sprak over genocide. Daarnaast wordt een democratisch gekozen orgaan, de Gellung Warl‑commissie (genoemd naar een inheemse term voor ‘speerpunt’), ingesteld om geraadpleegd te worden bij wetten en beleid die de Aboriginal- en Straat Torres‑bevolking raken. De verwachte kosten zijn nog onduidelijk, maar schattingen lopen op tot tientallen miljoenen dollars per jaar.

Het verdrag wil tevens de grote sociale kloof verkleinen: Australiërs van inheemse afkomst (ongeveer 3,8% van de bevolking) scoren veel slechter op levensverwachting (ongeveer negen jaar korter), geestelijke gezondheid, schoolprestaties en zijn oververtegenwoordigd in detentie. De maatregelen omvatten ook curriculumveranderingen zodat scholen onderwijs geven over de koloniale geschiedenis en de misstanden, en een formele verontschuldiging van de deelstaatregering aan de oorspronkelijke bewoners.

Voorstanders hopen dat Victoria met dit verdrag een voorbeeld stelt voor andere staten; in Zuid‑Australië lopen soortgelijke verzoeningsprocessen. Critici en de lokale oppositie verzetten zich fel en hebben beloofd het verdrag te schrappen zodra zij de macht terugwinnen; de volgende deelstaatverkiezingen zijn gepland eind 2026.